دیجی‌کالا و سود سرشاری که روانه جیب کتاب‌سازان می‌کند


به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم،‌ همزمان با برگزاری سی‌و‌ششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران،‌ پلتفرم‌هایی مانند دیجی‌کالا و … نیز اقدام به برگزاری نماشگاه کتاب با تخفیف‌های 60 درصد کردند،‌ این اتفاق که اولین در نوع خود به شمار نمی‌رود، برای چندین سال متولی ادامه داشته و بارها انتقاد اهالی فرهنگ را به خود معطوف کرده است.

نمایشگاه کتاب دیجی‌کالا هر ساله دقیقا همزمان با نمایشگاه کتاب تهران به مدت 10 تا 12 روز برگزار می‌شود و تخفیف‌های غیر متعارف 50 تا 80 درصدی را بر کتاب‌ها اعمال می‌کند‌، اما مگر ناشری که خود در نمایشگاه کتاب تهران نهایت بتواند کتابش را با تخفیف 20 تا 25 درصدی عرضه کند،‌ می‌تواند همان کتاب را در دیجی کالا با تخفیف 60 درصد به فروش برساند؟

پاسخ منفی است،‌ چرا که در کنار عرضه کتاب‌های ناشران با درصد تخفیف‌های 10 تا 20 درصد،‌ عمده فروش کتاب‌های با درصد تخفیف بالا در دیجی‌کالا و پلتفرم‌های دیگر متعلق به ناشران پخته‌خوار است،‌ همان‌هایی که چند سالی است،‌ از دسترنج ناشران دیگر تغذیه می‌کنند و پروفروش‌های بازار را با اندکی تغییر در مقدمه و موخره با نام مترجمان خیالی و جعلی به فروش می‌رسانند،‌ همان ناشرانی که قرار بود دیگر در نمایشگاه کتاب تهران راه پیدا نکنند،‌ اما امسال حضور چشمگیری در نمایشگاه کتاب تهران داشتند.

همان‌هایی که یک تیم منحصر به فرد شبکه‌ای برای خود دست و پا کرده‌اند و مویرگی در جان نشر ریشه دوانده‌اند‌، همان‌هایی که تحت مدیریت ع. الف فعالیت می‌کنند و عمدتا کتاب‌هایشان یا به نام افراد خانواده و یا مترجمانی خیالی اسم‌گذاری می‌شود.

سال گذشته مدیران اداره کتاب وزارت ارشاد داستان جالبی را از گروهی کار کردن ناشران پخته‌خوار مطرح می‌کردند،‌ مترجمانی که همگی توسط یک خانم هدایت شده و کتاب‌ها را ترجمه می‌کردند،‌ جالب اینکه بالغ بر 20 کتاب از پرفروش‌های بازار بنام پسر 24 ساله این خانم به ثبت رسیده بود.

حالا این ناشران علاوه بر اینکه بازار نمایشگاه کتاب تهران را در دست داشتند،‌ در نمایشگاه‌های دیجی‌کالا و … نیز فروش بالایی را تجربه کرده‌اند. برای بررسی این نکته کافی است سری به سایت دیجی‌کالا بزنید و در فهرست پرفروشترین‌های 6 روز گذشته کتاب در این سایت،‌ به بررسی آثار بپردازید.

  نمایشگاه کتاب دیجی‌کالا از 18 اردیبهشت تا 31 خرداد ادامه داشته است‌، بنابراین با انتخاب پرفروش‌های 6 روز اخیر می‌توانید عمده پرفروش‌های روزهای پایانی نمایشگاه کتاب دیجی کالا را نیز مشاهده کنید،‌ نتیجه جست و جوی پرفروش‌ها نشان می‌دهد که 10 رکورد اول جست‌و‌جو متعلق به دو یا 3 ناشر کپی‌کار یا پخته‌خوار است،‌ آن‌هم کتاب‌های پرفروش بازار که برای نخستین بار توسط ناشران دیگری منتشر شده‌اند،‌ کتاب‌هایی مثل کتابخانه نیمه شب‌، معجزه شکرگذاری‌، انسان در جست وجوی معنا و …

قصه انتقاد ناشران و اهالی قلم به پلتفرم‌هایی مانند دیجی‌کالا سر دراز دارد و از نیمه دوم دهه 90 این انتقاد همواره وجود داشته و حتی پای نهادهای صنفی و وزارت ارشاد نیز به میان آمده است،‌ اما شکایت‌ها و مذاکرات و گفت‌وگوها با دیجی‌کالا راه به جایی نبرده است.

انتظار اهالی نشر این بوده که اگر پلتفرم‌ها قصد دارند به عنوان یک شبکه فروش مجازی خدمتی به نشر و اهالی آن داشته باشند،‌ از تخفیف متعارف کتاب استفاده کنند تا حیات ناشران و کتابفروشانی که صادقانه و سالم در این صنف پرچالش روزگار می‌گذرانند،‌ به خطر نیافتد،‌ چرا که فروش با تخفیف‌های40 تا 80 درصد هیچ امکان و توجیهی برای ناشر و فعال اصلی بازار نشر ندارد.

اما بررسی در پلتفرم دیجی‌کالا نشان می‌دهد که پرفروش‌ترین کتاب این پلتفرم در 6 روز اخیر «کتابخانه نیمه شب» با ترجمه «ز. ق» معرفی شده است، مترجمی که تنها کتاب‌‌هایی محدود را برای همین انتشارات منتشر کرده است؛ بررسی کتاب‌های این انتشارات نشان می‌دهد که عمده کتاب‌های ناشر از پرفروش‌های بازار کپی شده‌اند. برای این کتاب 5 هزار و 917 خریدار ثبت شده است،‌ کتابی که قیمت اصلی آن 358 هزار تومان ثبت شده اما با تخفیف 80 هزار تومان 64 هزار و 900 تومان عرضه شده است.

این در حالی است که نسخه اصلی این کتاب که توسط انتشارات کوله پشتی منتشر شده است‌، با قیمت 289 هزار تومان عرضه می‌شود.

دومین کتاب پرفروش دیجی‌کالا در 6 روز اخیر نیز «انسان در جست‌وجوی معنا» اثر ویکتور فرانکل بوده است که توسط یکی دیگر از ناشران پخته‌خوار و توسط مترجمی عرضه شده است که تنها چند کتاب از او در همین انتشارات چاپ و به بازار عرضه شده و این کتاب‌ها نیز همگی از پرفروش‌های ناشران دیگر بوده است.

اگرچه امروز دیجی‌کالا برای نمایشگاهی که حالا یازده دوره خود را برگزار کرده،‌ تبلیغات قابل توجهی می‌کند،‌ تبلیغاتی که پایشان به خبرگزاری تخصصی کتاب از زیرمجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز رسیده است، اما انتظار می‌رود،‌ نهادهای صنفی نشر و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در پیگیری موضوع و رایزنی با نهادهای ذیربط در محدود کردن نمایشگاه‌های همواره تخفیف که عمدتا تخفیف‌های غیرمتعارف را برای کتاب عرضه می‌کنند،‌ کوتاه ننشینند.

هومان حسن‌پور رئیس پیشین اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران،‌ پیش از این درباره عرضه با تخفیف کتاب در پلتفرم‌ها گفته بود:‌ انتقاد ما تنها متوجه پلتفرم‌ها به شکل خاص نیست،‌ بلکه ما به گستره فضای مجازی و گستره سطح شهر انتقاد داریم،‌ هر بازاری در این زمینه چه در فضای مجازی و چه سطح شهر فضایی اقتصادی دارد که افراد بسیاری از آن ارتزاق می‌کنند و ضربه‌های اقتصادی این اتزاق ناصحیح زمانی مشخص می‌شود که ما با روند رو به کاهش تولیدات جدید در عرصه نشر مواجه هستیم‌، تولیداتی که به معنا و مفهموم استاندارد خلق شده باشند و گرنه کتاب‌سازی‌ها که رو به رشدند.

حسن‌پور با اشاره به فروش کتاب با تخفیف‌های عجیب و غریب در سال‌های اخیر که دامنه آن نیز رو به رشد بوده است،‌ می‌افزاید: وقتی یک مشتری کتاب را با 50 درصد تخفیف می‌خرد، پیش خود می‌‌گوید،‌ عجب  پس کتابفروش می‌توانسته به من اینقدر تخفیف بدهد ‌و نداده است، البته مخاطب حرفه‌ای ما شاید این برداشت را نکند ولی مشکل ما این است که مخاطبان جدید که همه حرفه‌ای نیستند.کسی که کتاب ناشر دیگری را کپی می‌کند و بدون زحمت و هزینه با اسم دیگری منتشر می‌کند، چون هزینه نکرده است با تخفیف‌های بالا می‌فروشد، در حالیکه ناشر اصلی که هزینه‌هایی برای انتشار کتاب داده است،‌ کتابش نمی‌فروشد. در حوزه کتاب کارها باید تخصصی باشد، چرا داروخانه بصورت مجازی دارو نمی‌فروشد؟ چون فروش دارو یک کار تخصصی است. فروش کتاب هم برخلاف باور عموم یک کار تخصصی است.

از سوی دیگر این انتظار وجود دارد که وزارت ارشاد و خانه کتاب در برابر کتاب‌سازان یا پخته‌خواران از رویکرد منفعلانه فعلی خود کناره گیری کرده و برخوردهای جدی که در سال گذشته رفته رفته و پس از پیگیری‌های فراوان اهالی رسانه از مدیران سابق وزارت ارشاد رنگی از اجرا به خود گرفته بود،‌ را ادامه دهند. برخورد با کتاب‌سازان تنها با فرهنگ‌سازی که در آن هم بسیار عقب هستیم،‌ امکان پذیر نیست،‌ بلکه به صورت قانونی نیز باید اقدام به محدود کردن فعالیت آن‌ها کرد.

رایزنی تازه و مذاکره با پلتفرم‌ها می‌تواند آغازی برای دولت جدید در این راه باشد،‌ اگر عزمی وجود داشته باشد.

انتهای پیام/



منبع: خبرگزاری تسنیم

شعر نوجوان از حرف‌های مفهومی دور شده است


به گزارش خبرنگار مهر، میزگرد تخصصی شعر کودک و نوجوان با موضوع «محتوا در شعر نوجوان»‌، شامگاه سه شنبه ۲۱ اسفند با حضور شاعران کودک و نوجوان در سالن صفارزاده حوزه هنری برگزار شد.

ناصر کشاورز، غلامرضا بکتاش، مریم زندی، طاهره شهابی، اکرم سادات هاشمی‌پور، حامد محقق و سورنا جوکار از شاعرانی بودند که در این برنامه حضور داشته و به سخنرانی و هم‌فکری درباره موضوع جلسه پرداختند.

در ابتدای نشست سورنا جوکار شاعر و دبیر این میزگرد گفت: اگر مخاطب با ادبیات کودک و نوجوان آشنا شود، در بزرگسالی کتابخوان حرفه‌ای و بهتری خواهد بود. مثل ورزشکاری که توسط یک مربی استعدایاب کشف می‌شود و این مربی سازنده او را به یک ورزشکار حرفه‌ای تبدیل می‌کند و به مربی‌های حرفه‌ای‌تر می‌سپارد. تصور من هم از ادبیات کودک و نوجوان چنین چیزی است که البته این روزها در ادبیات ما رقم نمی‌خورد.

جوکار افزود: ما از ادبیات کودک و نوجوان استفاده ابزاری و منحصر به سرگرمی داریم. در صورتی این حوزه یک وظیفه دیگر هم دارد و آن آموزش تاریخ و فرهنگ و زبان فارسی و صدها خرده فرهنگ دیگر است. بی توجهی به همین نکته باعث شده تولیدات ما در ادبیات کودک و نوجوان بازاری شوند.

حوزه هنری برای شعر کودک نوجوان برنامه‌های بیشتر و مبنایی‌تری خواهد داشت

این شاعر درباره برنامه‌های مرکز آفرینش‌های حوزه هنری برای شعر کودک و نوجوان گفت: ادعا ندارم که قرار است در این حوزه معجزه رقم بزنیم اما دفتر آفرینش‌ها سعی می‌کند با کمک و همراهی شما یک کار مختصری انجام بدهیم، با هم درباره مسائل این حوزه صحبت کنیم و ببینیم در این مسیر طی شده چه کرده‌ایم و کجا را درست و کجا را اشتباه آمده‌ایم. با همین هدف برای سال آینده برنامه‌های بیشتر و مبنایی‌تری خواهیم داشت. در قدم اول قرار است برای پژوهش و تحقیق و بررسی در ادبیات کودک و نوجوان یک منبع و بانک اطلاعاتی خوب و قابل توجه آماده کنیم که این کار نیاز به تشکیل کارگروهی جدی دارد. مقالات پژوهشی در حوزه کودک و نوجوان به مفالات غربی ارجاع داده‌اند و ما هیچ منبع داخلی برای نقد و بررسی و شناخت ادبیات کودک و نوجوان نداریم. اگر امروز می‌خواهیم شاعر و نویسنده‌ای را نقد کنیم، نیاز به منابع داخلی داریم و من امیدوارم در سال آینده بتوانیم این کار را شروع کنیم.

وی خطاب به شاعران کودک و نوجوان که در جلسه بودند درباره موضوع این نشست گفت: موضوع جلسه امروز محتوای شعر نوجوان است. نیاز مخاطب نوجوان چیست؟ آیا شعر ما پاسخگوی نیاز اوست؟ تولیدات ما به درد او خورده است یا اینکه این تولیدات تنها ذهنیات و تصورات خود ما بوده است؟ آیا این کارها نتایجی هم داشته است و ما را به سمت چیزی که انتظار داشتیم برده است یا نه؟ ممنون می‌شوم اساتید و شاعران گرامی در این حوزه نکات‌شان را بیان کنند.

ناصر کشاورز شاعر پیشکسوت شعر کودک و نوجوان در پاسخ به پرسش‌های جوکار گفت: من بیشتر در شعر خردسال و کودک فعال هستم و حتی در شعر کودک و خردسال هم بعد از این‌همه سال ادعایی ندارم که بگویم باید چه کنیم. برعکس، بعضی دوستان که بعد از چاپ دو تا کتاب درباره همه چیز حکم صادر می‌کنند، من فکر می‌کنم باید با تأمل بیشتری حرف زد. چرا که اگر امروز نظریه‌ای بدهم، باید در روزهای آتی خودم را محدود به همین نظریه کنم. من مباحث نظری‌ام را نوشته‌ام و به صورت مکتوب برای خودم نگه داشته‌ام. فکر می‌کنم اینها باید زمانی چاپ شوند که ما نباشیم و دوستان ایرادگیر نتوانند به ما ایراد بگیرند. من ترجیح می‌دهم کمتر بگویم، ولی چون مجلس دوستانه است نکاتی را بیان می‌کنم. ضمن اینکه این صحبت‌ها برای دستیابی به سوالات بیشتر است، نه پاسخ‌های بیشتر.

وی افزود: شعر نوجوان از سالیان پیش مشکل دچار مشکل بود. همیشه مانده بودیم که چگونه برای نوجوان‌ها کتاب مناسب تولید کنیم. ضمن اینکه من فکر می‌کنم یک دوره خردسالی و کودکی داریم و بعدش دوره بزرگسالی است. یعنی نوجوانی آغاز بزرگسالی است. اغلب دیده‌ایم که نوجوان‌ها ادبیات بزرگسالان را دنبال می‌کنند. در کتابخانه هم کتاب‌های قطورتر و بزرگ‌تر را پیدا می‌کنند و فکر می‌کنند خیلی بزرگ شده‌اند. سنی است که دوست دارند بزرگ‌تر باشند. این یکی از پیچیدگی‌های دوره نوجوانی است.

نوجوان‌ها از کتابی که شمایل کتاب کودک دارد پرهیز می‌کنند

این شاعر کودک و نوجوان کتاب‌سازی شعر نوجوان را نیازمند تغییر دانست و گفت: نوجوان‌ها به خاطر همین روحیه‌ای که برای زودتر بزرگ شدن دارند،‌ معمولا از کتاب‌هایی که شکل و شمایل کتاب کودک دارد پرهیر می‌کنند؛ به خصوص کتاب‌هایی که تصویر داشته باشد. کودکان با تصویر ارتباط بهتری دارند ولی نوجوان فکر می‌کند من دیگر بچه نیستم و نباید چنین کتابی را به دست بگیرم. به خاطر همین است که ما کتاب‌های نوجوان‌مان اقبال خوبی نداشت، چون فکر می‌کرد بزرگ‌تر شده است و باید کتاب‌های بزرگسال را بخواند. این یک مساله مهم است.

شعر نوجوان از حرف‌های مفهومی دور شده است

کشاورز ادامه داد: همچنین روند رشدی ما از کودکی تا بزرگسالی، به خصوص در ایران،‌ یک مقدار در هم تنیدگی عجیبی دارد. یک وقت می‌بینیم یک بچه هفت هشت ساله حرفی می‌زند که یک آدم چهل ساله غربی می‌گوید؛ این‌قدر آگاه است و جلو است. یک وقت‌هایی هم می‌بینید که خیلی عقب است؛ یعنی کودکی نکرده است و به خاطر همین دچار آسیب‌های روحی و روانی شده است. به خاطر مسائل اقتصادی و اجتماعی که روز به روز بیشتر می‌شود،‌ کودکان ما در بستر درستی قرار نمی‌گیرند. گاهی وقت‌ها می‌بینیم که بچه باید نقش مادر و پدر را بازی کند. این هم به آن درهم‌تنیدگی سنی که گفتم بیشتر دامن می‌زند. گاهی وقتها مسئولیت‌ها در یک خانواده پرجمعیت، بر دوش نوجوان خواهد افتاد. این در هم‌تنیدگی‌ها و پیچیدگی‌ها روند رشدی که ما انتظار داریم را به‌هم ریخته و آن‌طور که باید انجام نمی‌شود. این هم از یک طرف کار را دچار مشکل می‌کند.

نوجوان‌ها به خاطر همین روحیه‌ای که برای زودتر بزرگ شدن دارند،‌ معمولا از کتاب‌هایی که شکل و شمایل کتاب کودک دارد پرهیر می‌کنند؛ به خصوص کتاب‌هایی که تصویر داشته باشد.

وی افزود: با تغییر و تحولاتی که در سال‌های اخیر و در عصر ارتباطات و اطلاعات اتفاق افتاده و فضای مجازی گسترش پیدا کرده، هجمه‌ی زیادی از طرف غرب به کودکان و نوجوان‌های ما وارد می‌شود. در اثر همین هجمه‌ها نوجوانان ما الان حالت حیرانی دارند و نمی‌دانند درست و غلط را چطور تشخیص بدهند. در جامعه‌ای زندگی می‌کنند که فرهنگ و هویت و ارزش‌های خاص خودش را دارد ولی از بیرون فرهنگی به آنها هجوم آورده که در تضاد با این فرهنگ بومی و ملی است. عصر ارتباطات و اطلاعات باعث شده هم چیز به هم بریزد. از طرفی جذابیت‌هایی که آن طرف ایجاد می‌کند، می‌تواند کودکان و نوجوانان ما را فریب بدهد و به سمت خودش جذب کند. ما باید از خودمان سوال کنیم باید چه جاذبه‌هایی ایجاد کنیم که آن طرف را دور کند؟ چه محصولی تولید کنیم که آن را بپذیرد و محصول خارجی را رد کند؟

کشاورز با بیان اینکه ما در حوزه ایجاد جذابیت‌های فرهنگی و ادبی و هنری برای نوجوان‌ها کمکاری کرده‌ایم،‌ گفت: چرا دچار این مشکل شده‌ایم؟ چون دچار دست‌اندازهای گزینشی می‌شویم و حرکات معکوس انجام می‌دهیم. حرکات معکوس یعنی چی؟ یعنی سازمان‌ها و ارگان‌ها و مدیران و… که ثروت و قدرت و نشر و… دست آنهاست، نویسنده‌ها را به سمت خودشان جذب می‌کنند و فکر خودشان را به نویسنده‌ها القا می‌کنند. اگر می‌خواهیم جامعه پویا باشد و حرکت کند، باید اندیشه از اندیشه‌ورزان بگیریم و تبدیل به اثر ادبی کنیم نه اینکه از مدیران بگیریم. مدیر باید در جایگاه مدیریت‌اش بنشیند و بگذارد نویسنده اندیشه تولید کند. چون نویسنده است که فکر می‌کند و برای موضوع چاره‌اندیشی می‌کند و با سوژه ارتباط دارد و می‌تواند درباره آن تأمل کند. او مثل بچه‌ها زندگی کرده و با آنها هم‌بازی شده است. این درک و فهم از دوره کودکی و نوجوانی سال‌ها تجربه می‌خواهد و یک مدیر نمی‌تواند این کار را انجام دهد.

اینکه شعر نوجوان خوانده نمی‌شود درست نیست

در ادامه این میزگرد مریم زندی درباره ورودش به شعر کودک و نوجوان گفت: فکر می‌کنم در این باره استثنا بودم، چون از کودکی شعر کودک و نوجوان نوشتم. ابتدا با شعر بزرگسال شروع کردم ولی چون در دوازده سیزده سالگی کانون می‌رفتم و آقای بکتاش مربی من بودند، فهمیدم شعر نوجوان چیست و از همان‌جا شروع کردم به نوشتن شعر کودک و نوجوان. کمی بزرگ‌تر که شدم، دیدم کودکی و نوجوانی همچنان همراه من است. حس نوجوانی و کودکی همراهم بود و فکر می‌کردم می‌توانم با نوجوان‌های امروز همزادپنداری کنم.

زندی ادامه داد: مخاطب‌شناسی یکی از موضوعات در ادبیات کودک و نوجوان است. فکر می‌کنم شناخت مخاطب برای هر شاعر کودک و نوجوانی این است که اقتضائتش چیست؟ در چه محیطی تربیت شده و کلاس چندم است؟ دایره لغاتش چیست؟ فرهنگ و بوم و اقلیمش چیست؟ حتی روان‌شناسی و جامعه‌شناسی آن کودک چیست؟ این‌ها نکات مهمی است که آموختنی است. شعر جوششی است و باید قریحه و استعداد آن را داشته باشی ولی بعضی چیزها آموختنی است؛ مثل اینکه مخاطب را بشناسیم. البته در این زمانه که همه چیز با سرعت نور عوض می‌شود، خیلی سخت است که منِ دهه شصتی خودم را جای نوجوان دهه هشتادی و دهه نودی بگذارم و او را بفهمم. می‌توانم با دیدن علائق و سلایق آنها و با مطالعه ادبیات کودک و نوجوان به این نسل نزدیک شوم، ولی یک وقت‌هایی بهترین راه حل گفتگو است. بعضی وقت‌ها ما فکر می‌کنیم دنیای آنها از ما خیلی دور است ولی وقتی صحبت می‌کنیم، می‌بینیم خیلی هم دور نیست و شاید یک نسخه به‌روز شده از ما هستند.

شعر نوجوان از حرف‌های مفهومی دور شده است

این شاعر قهر نوجوان‌ها با شعر نوجوان را رد کرد و گفت: ما اشتباهی می‌کنیم و می‌گوییم مخاطب ما کتاب نوجوان دوست ندارد و نمی‌خواند. مگر چند تا نوجوان به گالری می‌روند؟ چند تا نوجوان ورزش می‌کنند؟ وقتی نگاه می‌کنیم می‌بینیم یک دسته فیلم‌باز هستند، یک دسته فوتبال بازی می‌کنند و یک دسته هم کتاب می‌خوانند. ما وظیفه داریم برای همه نوجوان‌ها بنویسیم ولی نباید انتظار داشته باشیم که همه آنها آثار ما را بخوانند. مگر همه بزرگسالان به شعر و ادبیات علاقه دارند؟ در نوجوانان هم همین‌طور است. به نظرم باید مخاطب را به خوبی بشناسیم و بدانیم که دسته‌ای از نوجوان‌ها شعر می‌خوانند و دسته‌ای از آنها هم به چیزهای دیگری مشغول هستند. هدف اصلی ما همان کسانی هستند که شعر می‌خوانند.

در شعر نوجوان بیش از اندازه به طبیعت پرداخته‌ایم

زندی برچسب زدن روی شعر نوجوان را یکی از دلایل کم‌رونق شدن آن معرفی کرد و گفت: همین برچسب زدن روی شعر نوجوان و تکرار این که نوجوان‌ها شعر نوجوان نمی‌خوانند، باعث شده که این حرف دهان به دهان بچرخد و استقبال ناشران از شعر نوجوان کمتر شود و مدیران آن را جدی نگیرند و برای آن هزینه نکنند.

ما وظیفه داریم برای همه نوجوان‌ها بنویسیم ولی نباید انتظار داشته باشیم که همه آنها آثار ما را بخوانند. مگر همه بزرگسالان به شعر و ادبیات علاقه دارند؟ در نوجوانان هم همین‌طور است. به نظرم باید مخاطب را به خوبی بشناسیم و بدانیم که دسته‌ای از نوجوان‌ها شعر می‌خوانند و دسته‌ای از آنها هم به چیزهای دیگری مشغول هستند.

وی افزود: باید بدانیم نوجوان ۱۲ ساله با ۱۵ ساله چه فرقی می‌کند؟ احساسات و عواطف آنها فرق دارند. یک زمانی حرف زدن درباره عشق برای نوجوان‌ها تابو بود اما حالا کتاب‌های عاشقانه برای نوجوان‌ها کار می‌کنیم. البته هنوز هم انتشاراتی‌ها با وسواس راجع به عشق نوجوان کار می‌کنند. ولی من فکر می‌کنم یکی از موضوعات نوجوان، عشق محجوب است. چند وقت پیش یکی از دوستان ما یک مجموعه‌شعر نوجوان فرستاد و گفته بود «رفتی و پشت سرت در رو بستم و من منتظرم برگردی». گفتم این عشقِ بزرگسال است. در عشق نوجوان «در رو بستم و منتظرم برگردی» وجود ندارد. شاید جامعه ما دچار مشکلاتی شده و نسل جدید با معضلاتی روبرو هستند، ولی عشق نوجوان یک عشق نجیبانه است. عشق و عاطفه و احساس یکی از نیازهای نوجوان است که باید توسط شاعران نوجوان جدی گرفته شود. آقای حسین تولایی تحقیقی انجام داده بودند که نشان می‌داد گزینه اول علاقه‌مندی نوجوان‌ها نوشتن درباره احساسات‌شان و عشق است.

وی افزود: ما خیلی وقت ها نوجوان را دست کم می‌گیریم. این روزها دیگر دغدغه نوجوان طبیعت نیست، بلکه تنهایی و مسائل دیگری است که با آن دست به گریبان است. در عین اینکه قدش بلند شده بزرگ‌ترها او را بین خودشان راه نمی‌دهند. همچنان دوست دارند در جمع دوستان کودکی‌شان باشند ولی چون قدشان بزرگ شده خجالت می‌کشند. اگر قرار است درباره طبیعت بنویسیم، طبیعت باید لایه‌ی رویی باشد و زیر آن حرف دیگری بزنیم. خیلی وقت‌ها شعرهای نوجوان درباره طبیعت است و هیچ حرف دیگر و هیچ زیرلایه‌ی‌ دیگری ندارند که بگوییم دردی از نوجوان ما را دوا می‌کند.

ناشران نباید به شاعران بگویند چه چیزی بنویسید

در ادامه میزگرد ناصر کشاورز در پاسخ به پرسش سورنا جوکار درباره تعامل بین شاعر و ناشر در حوزه شعر کودک و نوجوان گفت: برای ادامه کار با همین ناشری که «می می نی»‌ را چاپ کرد یا ناشرانی که کتاب‌های پرفروش من را منتشر می‌کردند، با آنها شرط می‌گذاشتم. چون می‌دیدم من را به سمتی می‌برند که خودشان می‌خواهند و برای اینکه ذهن من را قبضه نکنند، برای آنها شرط می‌گذاشتم و می‌گفتم این کار سفارشی را برایت می‌نویسم ولی در ازای آن سالی دو یا سه تا کتاب از آن نوع که من می‌خواهم باید چاپ کنید. آنها هم قبول می‌کردند؛ البته بعضی از آنها جا می‌زدند و به قول‌شان عمل نمی‌کردند، ولی من شرط می‌گذاشتم و تا جای ممکن سعی می‌کردم کتاب‌هایی را که خودم دوست دارم هم چاپ کنم و طوری نشود که فقط بر اساس بازار و نیاز ناشر بنویسم. من معتقدم ناشر نباید به شاعر دیکته کند که چه چیزی بنویسد.

وی درباره عدم استقبال مردم و خانواده‌ها از کتاب‌هایی که در جشنواره‌ها برگزیده می‌شوند، گفت: کتاب‌هایی که من می‌نویسم و دوستان به آن جایزه می‌دهند، هیچ‌وقت این کتاب‌ها و جایزه‌ها جزو پرفروش‌ترین کتاب‌ها نبوده است. باید ببینیم دلیل آن چیست؟ آیا مردم به این جشنواره‌ها اعتماد ندارند یا دلیل دیگری دارد؟ مثل این است که یک عده دور هم جمع شده‌ایم و خودمان می‌گوییم و خودمان می‌خندیم و به خودمان جایزه می‌دهیم، ولی مردم این کارها را نمی‌خوانند و نمی‌خرند. همین مسأله تیغ ناشران را روی ما برّنده‌تر می‌کند و باعث می‌شود شاعران کارهایی را بنویسند که دلخواه خودشان نیست.

در ادامه سورنا جوکار با اشاره به صحبت‌های مریم زندی چند سوال مطرح کرد: آیا باید برای مخاطب گفت یا به جای مخاطب؟ آیا ما باید به عنوان بزرگتر و دانای کل و سیاست‌گذار تصمیم بگیرم که نوجوان چه چیزی بخواند؟ یا اینکه من باید دوران نوجوانی خودم را به یاد بیاورم و آن را تکرار کنم؟ اصلا ما و نسل حاضر می‌توانیم با هم اشتراکی داشته باشیم یا هر نسلی اقتضائات خودش را دارد؟

شعر نوجوان از حرف‌های مفهومی دور شده است

غلامرضا بکتاش با توجه به این سوالات گفت: به یک شاعری گفتند چرا شعری نمی‌گویید که ما بفهمیم؟ آن شاعر جواب می‌دهد چرا شما شعری که ما می‌گوییم نمی‌فهمید؟ این یک مسأله است. مسأله دوم این است که عصر حاضر، عصر هزینه-فایده است. بنابراین ناشرها این امتیازی را که با شعر امثال ما به دست آورده‌اند، خودمان به آنها داده‌ایم و اجازه داده‌ایم با ما هر طوری که می‌خواهند رفتار کنند.

شعر نوجوان باید به سمت حرف‌های مفهومی و جدی برود

بکتاش درباره دایره مخاطبان شعر نوجوان گفت: بعضی دوستان هم گفتند؛ خیلی از نوجوان‌ها همین حالا که ما اینجا جلسه داریم و راجع به شعر نوجوان صحبت می‌کنیم، در سالن‌های ورزشی هستند. آنها مخاطبان ما نیستند. چرا وقتی اسم نوجوان می‌آید، انتظار داریم همه نوجوان‌ها باید شعر ما را بخوانند؟ این انتظار به‌جایی نیست. ضمن اینکه آیا شاعر نوجوان امروز آنقدر نوگرا بوده و حرف‌های تازه زده که چهار تا نوجوان را جذب شعر نوجوان کند؟ من می‌گویم نه، این کار را نکرده است. جایی که من دنبال مقصر می‌گردم و خودم را هم مقصر می‌دانم، همین‌جاست که ما تکرار مکررات بوده‌ایم و به جای ادبیات، بلغور تحویل مخاطبی دادیم که کتاب می‌خواند و شعر دوست دارد.

ما در شعر نوجوان چسبیده‌ایم به توصیف و دست از توصیف طبیعت برنمی‌داریم. همان‌طور که پلنگ صورتی و تام و جری دیگر در انیمیشن ما جایی ندارد و انیمیشن‌ها هم به سمت انیمیشن‌های مفهومی پیش می‌روند، شعر نوجوان هم باید به سمت مفهومی شدن حرکت کند.

بکتاش افزود: پس ما موفق نبوده‌ایم. آن قسمت‌هایی که نوپردازی شده و حرف تازه بیان شده، در همان اضافات شعر دیگران خنثی شده و اصلا نگذاشته‌اند که این حرف شنیده شود و در نطفه خفه شده است. خانم زندی به دنیای نوجوان‌ها اشاره کردند و گفتند از دنیای نوجوان‌ها از دنیای ما دور است. به نظر من دنیای ما از دنیای نوجوان‌ها دور است. ما نتوانستیم به نوجوان امروز، خاص آن نوجوانی که به ادبیات علاقه دارد، نزدیک شویم و شعرمان را به دست او برسانیم. ضمن اینکه من وقتی از شعر نوجوان حرف می‌زنم، خیلی از نوجوان‌ها مخاطب من نیستند. ما برای خیلی از نوجوان ها شعر نمی‌نویسیم. ما برای یک عده کمی که شعر را می‌فهمند شعر می‌نویسیم. بنابراین نباید توقع داشت که همه نوجوان‌ها مخاطب شعر ما باشند. کتاب‌های ما را بخوانند.

وی پرداختن بیش از اندازه به توصیف در شعر نوجوان را یکی از آسیب‌های شعر نوجوان دانست و گفت: در اندیشه شعر نوجوان کوتاهی شده است. وقتی می‌خواهیم درباره یک ابر صحبت کنیم و شما دست از توصیف برنمی‌داری، نمی‌توانی اندیشه منتفل کنی. ما در شعر نوجوان چسبیده‌ایم به توصیف و دست از توصیف طبیعت برنمی‌داریم. این به درد نوجوان نمی‌خورد. همان‌طور که پلنگ صورتی دیگر در انیمیشن ما جایی ندارد، همان‌طور که تام و جری نداریم، همان‌طور که گربه سگ نداریم، و انیمیشن‌ها هم به سمت انیمیشن‌های مفهومی پیش می‌رود، شعر هم باید به سمت مفهومی شدن حرکت کند. باید حرف تازه در شعرها باشد. من معتقدم شعر نوجوان هم باید پر از اندیشه و مفهوم باشد.

برای درک دغدغه‌های نوجوان‌ها باید نوشته‌های آنها را بخوانیم

در ادامه این میزگرد طاهره شهابی دیگر شاعر کودک و نوجوان درباره نحوه نوشتن شعر نوجوان گفت: یک شعری دارند که در آن یک نوجوان از ایشان درباره لحظه شعر گفتن سوال می‌کند. «لحظه‌ی شعر گفتن، برایم / راستش را بخواهی عجیب است / مثل از شاخه افتادن سیب / ساده و سر به زیر و نجیب است». واقعا من هم نمی‌دانم چه اتفاقی می‌افتد که شعر می‌نویسم. من ممکن است یک فیلم ببینم و تحت تاثیر آن شعر بنویسم. ممکن است من یک موسیقی شنیده باشم یا کتابی را خوانده باشم. همه این‌ها روی من برای نوشتن شعر تاثیر می‌گذارند.

شهابی نوجوان‌ها را از دیگر منابع الهامش برای نوشتن شعر معرفی کرد و گفت: نوجوان‌ها خیلی الهام‌بخش هستند و از این نظر کار کردن در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان خیلی به من کمک کرده است. من هنوز هم عاشق دست‌نوشته‌های بچه‌ها هستم. به نظرم این‌ها گنجینه هستند. چندی پیش من داور برنامه «آهنگ بهاران» استان تهران بودم. فکر می‌کنم نزدیک به ۲۰۰ تا دست‌نوشته از بچه‌های کارگاه‌های ادبی بود. بیشتر این نوشته‌ها درباره طبیعت بود. احساسات و عشق در مراحل بعدی قرار می‌گرفت. همان موضوع ازلی و ابدی که همیشه گریبان همه شاعران را گرفته؛ مرگ خیلی پررنگ بود. ناامیدی هم بود، در عین حال امید هم بود. من در این آثار قالب غزل ندیدم؛ حتی در کارهای اعضای ارشد. اگر هم کاری بود، کارهای نیمایی بود. دوبیتی خیلی کم بود؛ شاید یک درصد از آثار. چند تایی هم چهارپاره داشتند.

شعر نوجوان از حرف‌های مفهومی دور شده است

وی با اشاره به آثار ادبی که از نوجوان‌ها داوری کرده بود گفت: خواندن همین شعرها و متن‌ها خیلی الهام‌بخش است برای اینکه بفهمم بچه‌ها چه چیزی را دوست دارند. به همین دلیل نوشته‌های بچه‌ها خیلی به من کمک می‌کند. من سال گذشته حول و هوش چند ماه با بچه‌های معلول ذهنی، کارگاهی به نام نوشتن خلاق داشتم. مهم‌ترین چیزی که در کار آنها بود و واقعا قشنگ بود، دعا بود. مضامین دعا خیلی موضوع پررنگی در نوشته‌های این بچه‌ها بود و نگاه‌شان به دعا خیلی ملموس و قشنگ بود. می‌خواهم بگویم همین هم‌نشینی با بچه‌ها خودش الهام‌بخش است و به ما می‌گوید که برای آنها چه موضوعات و مسائلی مهم هستند. در همین کلاس با معلولان ذهنی من بنا نداشتم کلاس را به سمت دعا ببرم، بلکه خودشان به سمت این موضوع کشیده می‌شدند.

همان‌طور که آقای کشاورز گفتند، در شعر کودک و خردسال کتاب‌ها را پدر و مادرها و مربی‌ها می‌خرند و به کودک می‌دهند یا برایش می‌خوانند. اما در نوجوانی موضوعی به نام کنکور داریم که از راهنمایی وارد زندگی نوجوان‌ها می‌شود و همه زندگی آنها را در بر می‌گیرد. بچه‌ها با همین کنکور بزرگسال می‌شوند و به افق بزرگسالی خیره می‌شوند.

این شاعر دست‌نوشته‌ها و شعرهای نوجوانان را منبع خوبی برای درک دغدغه‌های آنها دانست و گفت: دست‌نوشته‌های بچه‌ها به ما نشان می‌دهد که به چه چیزهایی فکر می‌کنند. مثلا من طبق همین تجربه متوجه شدم که موضوعات طبیعیت، عشق، مرگ، امید و ناامیدی و… از موضوعاتی است که آنها درباره‌اش فکر می‌کنند و می‌نویسند.

کنکور اجازه نمی‌دهد بچه‌ها مطالعه کنند و شعر بخوانند

شهابی کنکور را یکی از موانع برای نزدیکی نوجوان‌ها به شعر و ادبیات دانست و گفت: همان‌طور که آقای کشاورز گفتند، در شعر کودک و خردسال کتاب‌ها را پدر و مادرها و مربی‌ها می‌خرند و به کودک می‌دهند یا برایش می‌خوانند. اما در نوجوانی موضوعی به نام کنکور داریم که از راهنمایی وارد زندگی نوجوان‌ها می‌شود و همه زندگی آنها را در بر می‌گیرد. بچه‌ها با همین کنکور بزرگسال می‌شوند و به افق بزرگسالی خیره می‌شوند. کنکور واقعا نمی‌گذارد نوجوان‌ها کتاب بخوانند و شعر بخوانند. اتفاقات خوبی در شعر نوجوان داریم که خوانده نمی‌شوند. اینجا یک حلقه مفقوده‌ای وجود دارد که باید برای آن فکر کرد. در همین نمایشگاه کتاب نوجوان‌ها برای بعضی از کتاب‌ها صف‌های طولانی می‌بندند. اگر نوجوان‌ها کتاب نمی‌خوانند، پس چرا این صف‌ها هست؟ نوجوان‌ها خیلی به کتاب‌های سهراب سپهری و فروغ علاقه‌مند هستند. پس چرا کتاب‌های شعر نوجوان کمتر مطالعه می‌شود؟ دلیل آن چیست؟

در ادامه حامد محقق شاعر کودک و نوجوان با بیان اینکه منطق بازار درباره فروش کتاب‌های شعر نوجوان درست است، گفت: با این‌همه این منطق در بازار درست است. ما با یک کالای فرهنگی به نام کتاب و شعر و فرهنگ روبرو هستیم. منطق بازار می‌گوید فیلم قیف بیشتر از فیلم آقای مجیدی و بیضایی و… فروش می‌رود. حالا آقای مجیدی و بیضایی را تخطئه کنیم و فیلم قیف بسازیم؟ این منطق بازار است. اگر بخواهیم طبق منطق بازار پیش برویم دمپایی خیلی بیشتر از کفش چرم تبریز فروش می‌شود. آیا باید تولید دمپایی را بیشتر کنیم؟ پفک بیشتر از شیر فروش می‌رود، حالا دولت باید یارانه شیر را حذف کند؟

شعر نوجوان از حرف‌های مفهومی دور شده است

وی افزود: منتها باید دقت کنیم که منطق بازار درباره کالای فرهنگی صدق نمی‌کند. دوستان می‌دانند من نه آدم درکتابی هستم، نه آدم پرفروشی هستم، اما یکی از کتاب‌های من طی ۸ سال ۱۲ هزار و پانصد نسخه چاپ شده است؛ یعنی هر سال بیشتر از هزار نسخه. این کتاب فروش دولتی هم نداشته است. پس وضع فروش کتاب نوجوان خیلی هم خراب نیست. اینکه چرا ناشر چاپ نمی‌کند، باید دلیلش را جای دیگری جستجو کرد. یک نکته مهم که دوستان مطرح کردند؛ ما درباره کدام نوجوان حرف می‌زنیم؟ اینکه می‌گوییم مخاطب نوجوان علاقه‌مندی‌های مختلف دارد، درست است.

نوجوان‌ها شعر دوستانه نیاز دارند، نه شعر عاشقانه

محقق وجود تناقضات در دوره نوجوانی را یکی از ویژگی‌های این دوره معرفی کرد و گفت: یک سری اتفاق‌ها در نوجوانی من و شما وجود داشت که آن موقع متوجهش نبودیم، ولی امروز به نوجوان‌ها می‌گوییم این تناقض‌ها عیب است. اینکه مثلا نوجوان ما از ساسی مانکن خوشش می‌آید و از آن طرف ربنای شجریان را گوش می‌کند و از آن طرف عاشق قرائت منشاوی است، تناقضی است که در ذهن‌مان جمع نمی‌شود. خود من در نوجوانی هم موسیقی پاپ گوش می‌دادم، هم شجریان. این تناقض‌ها در نوجوانی ما هم بوده ولی وقتی به این نسل می‌رسیم می‌گوییم این‌ها آدم‌های عجیب و غریبی هستند.

من فکر می‌کنم دوستانه نوشتن با عاشقانه نوشتن فرق می‌کند. برای نوجوان باید شعر دوستانه نوشت، نه عاشقانه. همین تعبیر باعث می‌شود موضوعاتی را در شعر عاشقانه نوجوان مطرح کنیم که در واقع تجربیات بزرگسالانه است.

سراینده «مثل یک درخت» درباره ویروس بزرگسالی شعر نوجوان گفت: ویروس بزرگسالی شعر نوجوان سابقه قدیمی دارد و امروز هم درگیر آن هستیم. به نظر من این اتفاق حداقل ده سال است که به جان شعر نوجوان افتاده است. یکبار استاد جعفر ابراهیمی می‌گفتند یک مجموعه شعر عاشقانه نوجوان نوشته‌ام و تا به حال کسی این کار را نکرده است. من کاری ندارم که پیش از آقای ابراهیمی کسی این کار را کرده بود یا نه؟ ولی ما از همان زمان تا امروز داریم کار عاشقانه نوجوان چاپ می‌کنیم و باز می‌گوییم چرا به عشق نوجوان پرداخته نمی‌شود؟ اولا شعر عاشقانه نوجوان می‌گوییم و کمبودی وجود ندارد. ولی نوجوان همان‌طور که به عشق نیاز دارد، به راننده تاکسی و غذا و فست فود و دوستی و مدرسه و تنهایی و… هم نیاز دارد. همه اینها چیزهایی است که باید در شعر نوجوان گفته شود ولی گفته نمی‌شود.

وی در تعریف شعر عاشقانه نوجوان گفت: من فکر می‌کنم دوستانه نوشتن با عاشقانه نوشتن فرق می‌کند. برای نوجوان باید شعر دوستانه نوشت، نه عاشقانه. همین تعبیر باعث می‌شود موضوعاتی را در شعر عاشقانه نوجوان مطرح کنیم که در واقع تجربیات بزرگسالانه است. ما تمام تمرکزمان روی چند موضوع خاص در شعر نوجوان است، در صورتی که موضوعات فراوانی وجود دارد که درباره آنها چیزی نگفته‌ایم. همین موضوعاتی که خانم شهابی گفتند چقدر در شعر نوجوان ما وجود دارد؟ خود من الآن فکر کردم چرا تا امروز شعر دعایی ندارم؟ چرا درباره مرگ، شعر نوجوان نداریم؟ آیا این مقدار که عشق در شعر نوجوان برای ما دغدغه است، امیدواری هم دغدغه است؟ نیست. چرا نمی‌گوییم من یک کتاب شعر دارم که فقط درباره امیدواری است؟ اینها موضوعاتی است که شاعران ما کمتر به آن توجه کرده‌اند.



منیع: خبرگزاری مهر

سالگرد محمدرضا آقاسی در بهشت زهرا برگزار می‌شود


به گزارش خبرگزاری تسنیم، این مراسم با عنوان «آئینه کربلا نما» از سوی دفتر گردآوری و تدوین آثار محمدرضا آقاسی و با حضور خانواده، جمعی از هنرمندان‌، شاعران‌، دوستان و دوست‌داران زنده‌یاد آقاسی، روز پنج‌شنبه 8 خرداد از ساعت 17 در قطعه 25 شهدای بهشت زهرا (س) و در کنار مزار آن شاعر برگزار خواهد شد.

زنده‌یاد محمدرضا آقاسی متولد 24 فروردین 1338‌، در سن 46 سالگی در سوم خرداد سال 1384 در اثر عارضه قلبی آسمانی شد و در قطعه 25 در کنار شهدا آرام گرفت.

از این شاعر بیشتر از سه هزار بیت شعر در موضوعات مذهبی‌، اجتماعی‌، سیاسی و… بر جای مانده که در کتابی با عنوان «بر مدار عشق» در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است. همچنین صوت و فیلم شعرخوانی‌های حماسی و احساسی آقاسی، جزو پربازدیدترین شعرخوانی‌ها در سال‌ها و دهه‌های گذشته است و با گذر زمان، از تازگی و تأثیرگذاری آنها کم نشده است.

گفتنی است رهبر معظم انقلاب در پیام تسلیت درگذشت آقاسی‌، از وی به‌عنوان شاعری «آزاده و بسیجی» نام بردند و فرمودند: «شعر روان و با مضمون و خوش‌ساخت آقاسی که بیانگر دل پاک و احساسات صادق و هنر خودجوش او بود، بی‌شک دارای جایگاه ویژه‌ای در ادبیات معاصر است».

انتهای پیام/



منبع: خبرگزاری تسنیم

غلامرضا طریقی معاون شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب شد


به گزارش خبرگزاری مهر، مراسم معارفه معاون شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب و ادبیات ایران، امروز ظهر در خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد.

در این مراسم ابراهیم حیدری مدیرعامل و رئیس هیئت مدیره خانه کتاب و ادبیات ایران با صدور حکمی غلامرضا طریقی شاعر و ترانه‌سرا را به عنوان معاون شعر و ادبیات داستانی این خانه منصوب کرد.

در حکم صادر شده مدیرعامل خانه کتاب و ادبات ایران برای طریقی آمده است: «با توجه به سابقه و تجربه ارزشمند جناب‌عالی، به موجب این حکم به سمت معاون شعر و ادبیات داستانی مؤسسه خانه کتاب و ادبیات ایران منصوب می‌شوید تا در راستای شرح وظایف ابلاغی و در چارچوب قوانین و آئین‌نامه‌ها و مقررات داخلی مؤسسه و مطابق با موارد ذکر شده در پیوست حکم، انجام وظیفه نمائید».

حیدری در ادامه برای غلامرضا طریقی در «اجرای کامل سیاست‌های ابلاغی هیئت امنا و هیئت مدیره، همچنین تعامل شایسته با معاونان، مدیران و همکاران مؤسسه و استفاده از خرد جمعی در انجام امور محوله» آرزوی موفقیت کرده است.

«ارتقا و گسترش بخش کودک و نوجوان با مأموریت سیاست‌گذاری، حمایت و آموزش در حوزه‌های تألیف و ترجمه»، «سازماندهی آموزش‌دهندگان حوزه ادبیات در کشور و پیاده‌سازی آموزش‌های عمومی با اجرای فعالیت‌هایی همچون»، «دوره‌های آموزشی آل‌جلال، کلک خیال و قاصدک در سطح استان‌ها با توجه خاص به استان‌های محروم»، «توجه ویژه به فعالیت پایگاه‌های مجازی ادبی معاونت»، «برنامه‌ریزی برای ارتقا موقعیت داستان و مستندنگاری در مجموعه نشریات حوزه ادبیات»، «برنامه‌ریزی و هم‌افزایی با بخش‌های مسئول برای تکمیل زنجیره بهره‌برداری از فرآورده‌های ادبی در آثار تصویری و سینمای اقتباسی و…»، «برگزاری سلسله نکوداشت‌های سرآمدان حوزه ادبیات به‌منظور معرفی و الگوسازی از ایشان با مشارکت نهادها و سازمان‌های دیگر»، «تدوین آئین‌نامه‌های جامع و روزآمد جوایز ادبی ملی و پیگیری طی مراحل قانونی آن با هم‌فکری اهالی قلم»، «تعریف رویدادها و فعالیت‌های ادبی جدید باتوجه به نیازهای نوپدید این حوزه»، «مشارکت در طراحی و اجرای فعالیت‌های هم‌افزا با سایر بخش‌های خانه کتاب و ادبیات ایران همچون معاونت‌های کتاب و فرهنگ، خبرگزاری ایبنا و شبکه کتاب»، «توجه ویژه به گسترش آموزش و ترویج ادبیات در مناطق مختلف کشور» و «برنامه‌ریزی آموزش ادبیات فارسی به ایرانیان خارج از کشور» از جمله برنامه‌ها و اهدافی است که حیدری در محتوای پیوست حکم معاون شعر و ادبیات داستانی مؤسسه خانه کتاب و ادبیات ایران اعلام کرده است.

غلامرضا طریقی معاون شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب شد

سوابق غلامرضا طریقی، معاون شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب و ادبیات ایران

غلامرضا طریقی متولد ۱۳۵۶ در زنجان، شاعر و نویسنده شناخته شده کشور و دارای نشان درجه یک هنری است. او فعالیت‌های ادبی را از سال ۱۳۷۳ آغاز کرد و از آن سال تاکنون آثارش در جشنواره‌های متعدد کشوری از جمله «کتاب سال شعر جوان»، «گام اول» و… به عنوان آثار برگزیده انتخاب شده‌اند.

طریقی عضو هیئت علمی، دبیر و داور جشنواره‌های ملی مختلف در حوزه شعر بوده و کارگاه‌های ادبی متعددی را نیز مدیریت کرده است. در کارنامه ادبی او ۱۳ کتاب منتشر شده در حوزه‌های شعر، ناداستان و روایت، ترجمه و پژوهش وجود دارد. او همچنین به عنوان ترانه‌سرا با هنرمندانی چون علیرضا قربانی، همایون شجریان، محمد معتمدی، حسام‌الدین سراج، لوریس چکناواریان، پرواز همای، آرمان گرشاسبی و… همکاری کرده است.

از جمله مجموعه اشعار منتشر شده طریقی می‌توان به این عناوین اشاره کرد: «شلتاق» در نشر چشمه، «جهان غزلی عاشقانه است»، «با یاد شانه‌های تو»، «ایمان بیاورید به تمدید فصل سرد» و «باران اگر ببارد» جملگی با نشر نیماژ، «هر لبت یک کبوتر سرخ است» در انتشارات سوره مهر، «گزینه غزل» و «به جهنم» در فصل پنجم و «آنقدر پرم از تو که کم مانده ببارم» در نشر نیل. همچنین «رنجین کمان» در نشر جام جم، «ماضی قریب» در نشر مهرستان، «اما تو را ای عاشق انسان کسی نشناخت؛ شعر حسین منزوی» در نشر نیماژ و ترجمه کتاب «آکواریوم» در نشر نیماژ نیز به قلم طریقی منتشر شده‌اند.

از جمله سوابق شغلی غلامرضا طریقی نیز می‌توان به این موارد اشاره کرد: «مشاور مدیر عامل و مدیر امور فرهنگی خانه کتاب و ادبیات ایران»، «مدیر دفتر گسترش شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب و ادبیات ایران»، «مدیر واحد شعر بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان»، «سردبیر پایگاه نقد شعر» و «دبیر مجمع انجمن‌های ادبی کشور».

غلامرضا طریقی معاون شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب شد

تقدیر از حامد محقق معاون پیشین شعر و ادبیات داستانی

حیدری همچنین با اهدای لوح تقدیر از تلاش‌های حامد محققی به عنوان معاون پیشین شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب و ادبیات تشکر کرد. در متن لوح تقدیر آمده است: «فرهنگ یکی از ارکان رشد، تعالی و توسعه جامعه است و خدمت در این عرصه، حساسیت و ارزش مضاعفی دارد.

بدین وسیله از حسن همکاری، عملکرد ارزشمند و تلاش جناب‌عالی در طول مدت خدمت در مؤسسه خانه کتاب و ادبیات ایران با سمت معاون شعر و ادبیات داستانی تشکر و قدردانی نموده و آرزو می‌کنم همواره در پرتو عنایت حق و تلاش خالصانه در تمام شئون زندگی موفق و موید باشید».



منیع: خبرگزاری مهر

چه کسی اولین بار قرآن را به فارسی ترجمه کرد؟


خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب _ طاهره طهرانی: چه کسی اولین بار متن کلام الله مجید را به فارسی ترجمه کرد؟ این پرسش ساده به نظر می‌رسد، اما دشواری برگرداندن یک متن به زبان دیگر _به ویژه که مقدس‌ترین متن در ادیان الهی باشد و به دور از تحریف_ با در نظر داشتن حساسیت این متن سختی کار را بیشتر می‌کند. سید محمد عمادی حائری در این باره به مهر پاسخ داد.

محمد عمادی حائری دکترای دین‌پژوهی و کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دارد و عضو هیئت علمی بنیاد دائرة‌المعارف اسلامی (دانشنامه جهان اسلام) است، همچنین مؤلف کتاب‌های قرآن فارسی کهن: تاریخ، تحریرها، تحلیل؛ بازسازی متون کهن حدیث شیعه: روش، تحلیل، نمونه؛ از نسخه‌های استانبول: دستنویس‌هایی در فلسفه، کلام، عرفان؛ زبان دینی، ذهن بشری (در دست انتشار). با او درباره اولین ترجمه‌های قرآن به زبان فارسی به گفتگو نشستیم.

مشروح این مصاحبه را در ادامه می‌خوانید؛

* اولین ترجمه قرآن به زبان فارسی در چه قرنی صورت گرفت؟ آیا در آغاز ممنوعیتی برای ترجمه متون مقدس وجود داشت؟ یا با توجه به نهضت ترجمه در دنیای اسلام در عهد عباسی، دیگر مشکلی در این باره نبود؟

اولین گزارش‌هایی از ترجمه‌های قرآن به فارسی در دست داریم، نقل‌های پراکنده‌ای است که فقهای قدیم حنفی به آن استناد کرده‌اند و طبق آنها، سلمان فارسی با اجازه پیامبر (ص) سوره حمد را به فارسی ترجمه کرد. این نقل مورد توجه و استناد فقهای حنفی از قرن چهارم به بعد است. مثلاً شمس‌الائمه سرخسی این مطلب را در کتاب المبسوط خود آورده است؛ همچنین شاهفور اسفراینی در تاج التراجم آن را نقل می‌کند. نقل همین گزارش توسط فقهای حنفی به‌عنوان طرفداران ترجمه قرآن، یکی از شواهدی است که نشان می‌دهد دنیای اسلام هم در آغاز برای ترجمه قرآن دنبال جواز فقهی بود و پذیرش اصل ترجمه قرآن، در ابتدا آسان نبود و دشواری‌هایی داشت. یکی از قرائن دیگر این است که برای جواز نخستین ترجمه قرآن به فارسی، پادشاه سامانی از فقهای ماوراء‌النهر و خراسان بزرگ استفتا کرد.

* این روایت ترجمه سلمان واقعی است؟

به هر حال، خالی از رنگ و بوی افسانه نیست. شاید بهره‌ای از حقیقت داشته باشد و بعدها به آن شاخ و برگ داده باشند.

* چرا در میان فقها، حنفیان طرفدار ترجمه قرآن بودند؟

حتماً زمینه‌های اجتماعی در این باره مؤثر بوده است. ابوحنیفه نژادی ایرانی داشت و گرایش دینی غالب در خراسان و ماوراء‌النهر در آن دوره‌ها حنفی بود؛ برخلاف شافعی که عرب‌تبار بود و پیروان او نیز در خراسان و ماوراءالنهر در اقلیت بودند. به همین دلیل، حنفی‌ها بیش از دیگر فِرَق به ترجمه قرآن نیاز داشتند. می‌دانید که برخی از فقهای حنفی قرن اول حتی نماز خواندن به فارسی را هم جایز می‌دانستند. به نظر می‌رسد این موضوع در احساس نیاز ایرانیان مسلمان به درک مستقیم مفاهیم دینی از طریق زبان مادری‌شان ریشه دارد و همین نیاز هم باعث شد حنفیان در نهضت ترجمه قرآن به فارسی هم پیشگام باشند و هم سهم مهمی داشته باشند.

* به طور مشخص، اولین ترجمه‌ای که از قرآن در اختیار داریم چیست؟

اولین ترجمه کامل قرآن به زبان فارسی، ترجمه‌ای است که در کتاب مشهور به ترج مۀ تفسیر طبری درج شده است.

* کتابی که در حقیقت ترجمه جامع البیان محمد بن جریر طبری نیست؟

بله. اول بار مرحوم دکتر عباس زریاب نشان داد که این کتاب ترجمه جامع البیان نیست. مرحوم دکتر آذرنوش هم این نظر را بسط داد و نکته‌های جدیدی به آن افزود. البته تحقیقات بعدی و شواهد و قرائن نشان می‌دهد که این کتاب به هر حال پیوندهایی با جامع البیان محمد بن جریر طبری دارد. در واقع نوعی ترجمه و اقتباس همراه با افزوده‌ها و کاهش‌هاست. به هر حال، در زمان منصور بن نوح بن نصر سامانی این تفسیر به زبان فارسی ترجمه و تألیف می‌شود و در ضمن آن آیات قرآن نیز برای نخستین بار در نیمه‌های قرن چهارم به طور کامل به فارسی ترجمه می‌شود.

* در فاصله این سه چهار قرن هیچ ترجمه‌ای از قرآن نبوده است؟

دو نکته مهم در اینجا وجود دارد. نخست اینکه سنت دینی ایرانیان در پیش از اسلام هم عمدتاً شفاهی بود و نقل و شرح و تفسیر متون دینی غالباً به صورت شفاهی صورت می‌گرفت. همین زمینه موجب می‌شد که ایرانیان مسلمان از طریق مجلس‌گویی‌های شفاهی از محتوای قرآن بهره‌مند شوند. یعنی این طور نبوده است که ایرانیان فارسی‌زبان از محتوا و مضامین قرآن به‌کلی بی‌اطلاع باشند. شاهفور اسفراینی هم به همین نکته اشاره می‌کند؛ آنجا که در تاج التراجم می‌گوید علما بر منابر قرآن را به فارسی برای مردم ترجمه و شرح و تفسیر می‌کردند.

* یعنی حافظ قرآن بودند و قرآن را می‌خواندند و معنی می‌کردند؟

نمی‌توان گفت حافظ قرآن به مفهوم امروزی بودند. بلکه همین علمای ایرانی فارسی‌زبان، قرآن را برای عموم مردم به فارسی ترجمه و شرح و تفسیر می‌کردند.

* درباره قرآن قدس چه نظری دارید؟ برخی معتقدند که این ترجمه از قرن دوم یا حتی قرن اول است؟

بله؛ آقای دکتر رواقی ادعا کرده بودند که این ترجمه ممکن است از قرن دوم باشد و حتی در چاپ اول قرآن قدس عبارت «کهن‌ترین برگردان قرآن به فارسی» را، البته با علامت پرسش، بر روی آن چاپ کردند. قبل از چا پ قرآن قدس هم در مقاله‌ای د ر کیهان فرهنگی این ترجمه را قدیمی‌ترین ترجمه قرآن معرفی کردند.

این استنباط البته درست نیست و مبتنی بر پیش‌فرض‌های نادرستی است. در واقع گویش محلی این متن که پیوندهایی با فارسی میانه دارد، موجب آن استنباط نادرست شده است. الان بعید می‌دانم که آقای دکتر رواقی بر استنباط سابق خود باقی باشند. ژیلبر لازار در مقاله‌ای پس از چاپ قرآن قدس یادآور شد که بر اساس ویژگی‌های زبانی این متن، ازجمله میزان رسوخ واژه‌های عربی و کاربرد صورت‌های جدیدتر «می» و «در» به‌جای «همی» و «اندر»، این متن را نمی‌توان قدیم‌تر از قرن پنجم و ششم دانست.

در کتاب قرآن فارسی کهن نشان دادم که قرآن قدس درواقع روایتی است به گویش محلی از همان نخستین ترجمه قرآن به فارسی در ضمن ترجمه تفسیر طبری؛ یعنی مترجم نخستین ترجمه قرآن را به گویش محلی خودش برگردانیده است. جالب است که نسخه‌ای دیگر هم از قرآن قدس وجود دارد که حاوی ترجمه سوره مائده است و این را هم آقای دکتر رواقی با عنوان ترجمه سوره مائده چاپ کرده‌اند. این نسخه تفاوت‌های بسیار اندکی با نسخه مشهور به قرآن قدس دارد؛ یعنی در واقع دو نسخه از یک متن واحد هستند. من این دو نسخه را با نخستین ترجمه قرآن مقایسه کردم و به آن نتیجه رسیدم.

چه کسی اولین بار قرآن را به فارسی ترجمه کرد؟

علاوه بر قرآن قدس، مرحوم دکتر احمدعلی رجایی بخارایی نیز ترجمه‌ای آزاد از قرآن را متعلق به قرن اول دانسته است؛ همان ترجمه‌ای که ایشان با عنوان اصلی ترجمه‌ای آهنگین از دو جز قرآن مجید و عنوان فرعی پلی میان شعر هجایی و عروضی فارسی در قرن اول هجری در سال ۱۳۵۳ چاپ کرده‌اند. من در کتاب قرآن فارسی کهن، هم با دلایل زبان‌شناختی و هم با دلایل جامعه‌شناختی، این تاریخ‌گذاری را هم رد کرده‌ام. به نظر من، این ترجمه نیز حداکثر از قرن پنجم است و نمی‌تواند از این تاریخ قدیم‌تر باشد.

دلیل جامعه‌شناختی‌اش این است که وقتی در قرن چهارم اصل ترجمه قرآن، آن، هم به شکل کاملاً تحت‌اللفظی، محتاج استفتای فقهی از علما بوده است، طبعاً در قرن اول کسی جسارت آن را نداشته که قرآن به شکل آزاد و موزون ترجمه کند. البته ما ترجمه موزون و مسجّع از قرآن داریم؛ ترجمه عمر بن محمد بن نسفی که مرحوم دکتر جوینی در دو جلد چاپ کرده است. اما این ترجمه موزون از قرن ششم است و حدود یک قرن و نیم پس از نخستین ترجمه قرآن به فارسی است.

چه کسی اولین بار قرآن را به فارسی ترجمه کرد؟

* ما می‌توانیم این تعبیر را داشته باشیم که ترجمه‌های اولیه قرآن صرفاً برگردان‌هایی لفظ به لفظ است؟ یعنی مدل جملات شبیه نحو عربی است و فارسی نیست؟

بله، کاملاً همین طور است. ساختار جملات مطابق متن قرآن است و فقط واژه‌ها فارسی است. این ترس و وسواس مترجمان را نشان می‌دهد که نگران بودند مبادا چیزی از قرآن از دست برود یا تغییر کند. البته بعدها و به مرور، برخی مترجمان کم کم و با احتیاط بسیار خود را از قید آن ساختار رها می‌کنند. با این حال، سیطره نخستین ترجمه قرآن به فارسی افزون بر دو قرن بر تاریخ ترجمه قرآن سایه انداخته است. این کشف مهم دکتر آذرنوش در کتاب تاریخ ترجمه از عربی به فارسی است و من هم در کتاب قرآن فارسی کهن آن را بسط دادم و شواهد متعدد دیگری بر آن اقامه کردم. متن‌ها و نسخه‌های بازمانده متعدد این ادعا را اثبات می‌کنند. تا مدت‌ها، ترجمه‌های قرآن بعدی فقط واژه‌ها را عوض می‌کنند، وگرنه ساختار و نحو جملات تا اندازه زیادی مطابق با نخستین ترجمه قرآن به فارسی است. مثلاً در ضبط‌های اولیه واژه گم‌بودگی آمده است؛ در ضبط‌های بعدی به ترتیب می‌شود گم‌شدگی، گمراهی و نهایتاً ضلالت. یعنی واژه‌ها به‌روز می‌شوند.

چه کسی اولین بار قرآن را به فارسی ترجمه کرد؟

* این واژه‌ها و خط سیر دگرگونی آنها خیلی مهم‌اند. درست است؟

بله، ترجمه‌های کهن قرآن گنجینه‌ای هستند از حیث واژه‌های کهن فارسی.

* از چه زمانی ترجمه‌ها کمی آزادتر و مستقل‌تر می‌شوند؟ چه کسانی این کار را می‌کنند؟

از همان قرن پنجم ترجمه‌هایی را داریم که هم کمی آزادتر عمل کرده‌اند. اولین نشانه‌های استقلال از آن ترجمه معیار را هم در آثار کسانی می‌بینیم که خودشان تفسیری مستقل به فارسی نوشته‌اند. اینها به عنوان یک عالم دینی معتبر، قدرت اجتهاد در ترجمه را نیز در خود می‌دیدند و می‌توانستند مدعی ترجمه‌های جدیدی باشند. مثلاً شاهفور اسفراینی، مؤلف تفسیر تاج التراجم، در مقدمه تفسیرش بحثی درباره بایدها و نبایدهای ترجمه قرآن دارد. با این حال در ترجمه او هم تأثیر آن ترجمه رسمی اولیه را می‌توان دید.

چه کسی اولین بار قرآن را به فارسی ترجمه کرد؟

پیش‌روتر و مبتکرتر از اسفراینی، ابونصر حدادی است. ترجمه‌های قرآنی او هم از نخستین ترجمه قرآن تا اندازه زیادی استقلال دارد و هم ساختار ترجمه آن فارسی‌تر است. ابونصر حدادی متوفی ۴۵۷ است و تقریباً معاصر اسفراینی است که در ۴۷۱ درگذشته است. ابونصر حدادی تفسیر مفصلی به فارسی دارد با نام معانی کتاب الله تعالی و تفسیره المنیر. بخشی از این کتاب را مرحوم دکتر جلال متینی در ۱۳۵۲ به چاپ رساند و چون نام کتاب و مؤلف در آن زمان معلوم نبود، ایشان آن را با عنوان تفسیری بر عُشری از قرآن مجید منتشر کرد. سال‌ها بعد من نسخه‌ای دیگر و بسیار نفیس از این کتاب را در ترکیه، موزه توپقاپی‌سرای، پیدا کردم و به صورت عکسی چاپ کردم. در آغاز این نسخه نام کتاب و مفسر آمده است و به این ترتیب گره سردرگم این تفسیر مهم فارسی گشوده شد.

ابونصر حدادی در عصر خودش یک عالم بسیار معتبر بوده است در غزنین، یعنی پایتخت غزنویان. این نسخه از تفسیر او هم در زمان سلطان ابراهیم غزنوی و به دستور او، به دست عثمان بن حسین ورّاق غزنوی در ۴۸۴ کتابت و تذهیب شده است. در واقع نسخه‌ای سلطنتی است و محصول کتابت‌خانه سلطنتی غزنین. هر صفحه این اثر، یک تابلوی بسیار نفیس از کتابت و تذهیب است.

چه کسی اولین بار قرآن را به فارسی ترجمه کرد؟

* این نسخه نفیس را چطور در ترکیه پیدا کردید؟

تصویر دو صفحه از این نسخه در یک کتاب آلبوم‌مانند چاپ مؤسسه ایرسیکا در استانبول چاپ شده بود. من بر اساس بررسی متن همین دو صفحه پی بردم که این نسخه دست‌نویس دیگری از همان کتاب تفسیری بر عُشر است. مقاله مفصلی نوشتم که به‌عنوان ضمیمه ۱۹ مجله آینه میراث منتشر شد. سپس پیشنهاد چاپِ عکسیِ این کتاب را به کتابخانه مجلس دادم، در زمانی که جناب آقای رسول جعفریان رئیس کتابخانه بود و مدیریت و دعوت و همراهی ایشان ما را هم سر ذوق می‌آورد. به پایمردی ایشان تصویر نسخه به دست آمد و با همکاری کتابخانه مجلس و موزه توپقاپی در سال ۱۳۹۰ به صورت چاپ نسخه‌برگردان منتشر شد.

چه کسی اولین بار قرآن را به فارسی ترجمه کرد؟

* پس از ابونصر حدادی و شاهفور اسفراینی از چه کسانی می‌توان نام برد که ترجمه‌هایی مستقل عرضه کرده باشند؟

اگر ملاکمان استقلال نسبی از نخستین ترجمه قرآن به فارسی باشد، بعد از حدادی و اسفراینی باید از ترجمه‌های قرآنی ابوبکر عتیق نیشابوری در تفسیر التفاسیر، معروف به تفسیر سورآبادی، نام ببریم. او نیز از قرن پنجم است؛ متوفی ۴۹۴.

* به ترجمه‌های قرآن در دوره معاصر بپردازیم. چه کسانی را در ترجمه قرآن در دوره معاصر پیشگام می‌دانید؟ اساساً چه مبدأیی برای ترجمه معاصر قرآن در نظر می‌گیرید؟

اگر بخواهیم به طور تقریبی بگوییم، می‌توانیم از سال ۱۳۲۳ شمسی شروع کنیم؛ یعنی زمانی که مرحوم مهدی الهی قمشه‌ای چاپ اول ترجمه خود را منتشر کرد و سدّ ترجمه‌های تحت‌اللفظی را شکست و قرآن را به فارسی روان و همه‌فهم ترجمه کرد. بعد از مرحوم الهی قمشه‌ای باید به ابوالقاسم پاینده اشاره کرد که ترجمه‌اش از قرآن در سال ۱۳۳۶ شمسی چاپ شد. در واقع سدّی را که الهی قمشه‌ای شکست، راه را برای کسانی همچون پاینده باز کرد. در همین سال ۱۳۳۶ ترجمه محمدکاظم معزی نیز منتشر شد، ولی ترجمه معزی علی‌رغم دقت بسیارش تحت‌اللفظی است و در دنباله همان سنت ترجمه‌های واژه به واژه قرار دارد و از آنها الگو گرفته است.

* الهی قمشه‌ای معمّم است و به عنوان کسی که در کسوت روحانی است می‌تواند آن سدّ را بشکند و ترجمه‌اش هم مقبول جامعه دینی واقع شود. آن دو تن دیگر هم روحانی بودند؟

معزی روحانی بود، اما پاینده نه. پاینده نویسنده و مترجم بود و قلم روان و دل‌نشینی داشت. من فکر نمی‌کنم روحانی بودن الهی قمشه‌ای تأثیری در این باره گذاشته باشد. ایشان یک روحانی مدرس دانشگاه و ساکن تهران بود و مثلاً یک مجتهد مشهور به فقاهت یا مرجع تقلید ساکن قم یا نجف نبود که جامعه دینی به این دلیل ترجمه‌اش را بپذیرد. آن دوره هم سال‌های آغازین پس از سقوط رضاشاه بود و هنوز جوّ رضاشاهی کمابیش بر جامعه حاکم بود. منظورم این است که دوره‌ای بود که کسانی همچون ابوالقاسم پاینده و بدیع‌الزمان فروزانفر هم می‌توانستند بدون بیم و واهمه در پی ترجمه قرآن باشند.

* اوایل دوره پهلوی دوم است.

بله، دقیقاً. در سال‌های بعد، سید علی‌نقی فیض‌الاسلام که روحانیِ ملّایِ نجف‌دیده‌ای بود ترجمه و خلاصه تفسیری از قرآن ارائه کرد که چاپ اول آن در سال ۱۳۴۸ در سه جلد منتشر شد. او هم تقریباً ترجمه‌اش تحت‌اللفظی است ولی نه از نوع ترجمه تحت‌اللفظی مُعزی. سبک فیض‌الاسلام در ترجمه و تفسیر خاص خود اوست؛ شبیه ترجمه‌اش از نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه. بسیار دقیق، اما با توضیحات فراوان در میانه متن ترجمه که مخاطب را می‌رماند. اما ترجمه مرحوم الهی قمشه‌ای عملاً راه تازه‌ای را در ترجمه قرآن به فارسی گشود. منظورم نوع ترجمه است؛ فارغ از اشکالات معنایی و سهل‌گیری در مطابقت با نص قرآنی که در ترجمه مرحوم الهی قمشه‌ای وجود دارد.

چه کسی اولین بار قرآن را به فارسی ترجمه کرد؟

* و بعد از اینها چه کسی؟

اگر راهی را که مرحوم الهی قمشه‌ای گشود دنبال کنیم، به ترتیب باید از ترجمه زین‌العابدین رهنما در چهار جلد نام ببریم که طی سال‌های ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۴ شمسی به چاپ رسید. زین‌العابدین رهنما نویسنده و مترجم و روزنامه‌نگار بود. او برای ترجمه‌اش از قرآن نظریه داشت و کلیات آن را در مقدمه ترجمه‌اش توضیح داده است. او هم سعی کرد در عین وفاداری به متن قرآن، ترجمه‌ای روان و هماهنگ با ساختار زبان فارسی عرضه کند.

در سال‌های بعد هم ترجمه‌های دیگری از قرآن صورت گرفت که می‌توان آنها را در ادامه همین سنت تعریف کرد. از مهمترین این ترجمه‌ها، می‌توان به ترجمه عبدالمحمد آیتی در سال ۱۳۶۷، ترجمه ابوالقاسم امامی در سال ۱۳۷۰ و ترجمه سید جلال‌الدین مجتبوی در سال ۱۳۷۲ اشاره کرد و سپس ترجمه‌های محمدمهدی فولادوند در سال ۱۳۷۳، بهاالدین خرمشاهی در سال ۱۳۷۴، سید علی موسوی گرمارودی در سال ۱۳۸۳، غلامعلی حداد عادل در سال ۱۳۹۰ و اخیراً محمدعلی کوشا در سال ۱۴۰۱.

* اینها بهترین ترجمه‌های معاصر هستند؟

اینجا مجال مقایسه میان این ترجمه‌ها و ترجیح یکی بر دیگری نیست. فقط خوب است به این نکته اشاره کنم که ترجمه دکتر امامی به دلایلی خاص دارای اهمیت است. فارغ از دقت خاص این ترجمه در مطابقت با متن قرآن، اینکه مترجم می‌کوشد با زبان نسبتاً آرکائیک و کهن‌گرا قدمت متن قرآن را به خواننده منتقل کند درخور توجه است. البته به همین دلیل ترجمه‌ای خاص است و ممکن است مخاطب عام نتواند به آسانی با آن خو بگیرد.



منیع: خبرگزاری مهر

خاطراتی شنیدنی از «رئیسی عزیز»


به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، کتاب «رئیسی عزیز»، نوشته فائزه سعادتمند از جمله آثار منتشر شده درباره شهید آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی، خادم جمهور، است که از سوی انتشارات حماسه یاران منتشر شده و در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است. 

این کتاب که کار نگارش آن به منظور معرفی بیشتر رئیس جمهور شهید از همان لحظات ابتدایی پس از اعلام خبر شهادت ایشان آغاز شد، دربردارنده خاطرات افراد متعدد از شهید رئیسی در موقعیت‌های مختلف زندگی این شهید عزیز است. در واقع کتاب تلاش دارد با بررسی و ارائه خاطرات وی، نگاهی بیندازد به سیر زندگی رئیس جمهور شهید در مقاطع مختلف؛ بدین‌منظور مطالب کتاب به برهه‌های مختلف حضور شهید در آستان قدس، قوه قضائیه و ریاست جمهوری اختصاص دارد. خاطراتی که از افراد مختلف به ویژه اعضای هیئت دولت در این مدت از شهید جمهور مطرح شده، بخش قابل توجهی از کتاب را تشکیل می‌دهد.

در معرفی این اثر آمده است: آدم باورش نمی‌شود مردی که در مواجهه با مردم مثل آینه زلال و شبیه یک پدر، دلسوز بود، چطور مقابل اجنبی و ظلم غربی‌ها به مردم ایران در تمامی عرصه‌ها،‌ با آن صلابت و جدیت سخن می‌گفت؟!

سید ابراهیم رئیسی , کتاب , کتاب صوتی ,

او که مقابل تمام توهین‌ها و سرزنش‌ها و بی‌احترامی داخلی‌ها سکوت می‌کرد، چطور مقابل خارجی‌ها ذره‌ای از موضع عزت پایین نمی‌نشست؟! او یقیناً با همین اخلاص و خلق و مرام عجیبش شد عزیز دل یک ملت! و حالا بنا داریم با کتاب «رئیسی عزیز» او را به تمام آنها که کمتر می‌شناسندش معرفی کنیم.

در بخش‌هایی از این کتاب می‌خوانیم: 

اول خرداد، روزی که آمادگی خودش را برای حضور در انتخابات 1400 اعلام کرد، کشور مشکلات فراوانی داشت؛ اقتصادی، بهداشتی، سیاسی. سخت‌ترین روزها را سپری می‌کردیم. برایم تعریف می‌کرد: «وقتی همسرم متوجه شد کاندیدا شدم، گریه کرد. گفت: آقا! چرا با این وضعیت قبول کردید سکان کشور رو به دست بگیرید؟ آبروتون رو می‌برن! به ایشون گفتم: آبروی من در برابر دینم و کشورم و رهبرم هیچ ارزشی نداره!»

راوی: حجت‌الاسلام‌والمسلمین مهدی زمانی فرد، عضو شورای عالی حوزه علمیه خراسان

درآمدش کم نبود؛ معاون قوه قضائیه بود بالاخره. اگر می‌خواست، می‌توانست خانه‌ بزرگ‌تری در مناطق بهتر تهران داشته باشد؛ اما نخواست. هرچه مسئولیتش بالاتر رفت، از آن خانه‌ دو طبقه‌ی نقلی که نصف پولش را با قرض جور کرده بود، تکان نخورد. همان هم طبقه‌ بالایش در اختیار مهمان‌های شهرستانی خانواده بود. یکبار که رفته بودم منزلش، گفتم: «خونه‌تون چقدر کوچیکه حاج‌آقا؟!»

‌ـ‌ آقای فرازی! ما دوتا بچه که بیشتر نداریم، کافیه برامون.

راوی: حجت‌الاسلام‌والمسلمین عباس فرازی‌نیا، رئیس اداره ارتباطات حوزوی آستان قدس رضوی

آن روز بنا بود تصمیم مهمی در دولت گرفته شود. خودم را رساندم به صندلی آقای رئیس‌جمهور. سرم را و گفتم: «حاج‌آقا! اگه این تصمیم گرفته بشه، هم به نفع خود شماست، هم دولت.»

ـ‌ آقای زلفی‌گل! دیگه این حرف رو نزنی‌ها! ما کاری رو ‌نمی‌کنیم که به نفع خودمون باشه. کارایی باید انجام بگیره که به نفع مردم و نظام باشه. نباید عوام‌گرا و دنبال به دست آوردن محبوبیت باشیم. اگر ما یک جراحی رو انجام می‌دیم که پشتوانه‌ کارشناسی داره و دقیق هست، حتی اگه به ضرر خودمونم هست، باید انجامش بدیم. منافع ملی و مردم مهمه!

راوی: محمدعلی زلفی گل، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری

کتاب صوتی «رئیسی عزیز» با صدای نسرین اسنجانی و آرمان ضیائی‌مهر در ایران صدا در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است. 

انتهای پیام/



منبع: خبرگزاری تسنیم

رونمایی از کتاب «آقا سید محسن» در اهواز


به گزارش خبرگزاری مهر، کتاب «آقا سید محسن»، مجموعه روایتی از زندگی عالم پرتلاش، خدوم و بصیر، حجت‌الاسلام والمسلمین سید محسن شفیعی، پنجشنبه ۲۳ اسفند ساعت ۲۱ در گلزار شهدای شهید علی هاشمی اهواز رونمایی می‌شود.

کتاب «آقا سید محسن» که به همت مرکز هنری رسانه‌ای سلوک تولید شده به روایت زندگی و مجاهدت‌های حجت‌الاسلام والمسلمین محسن شفیعی می‌پردازد. این اثر که به قلم زهرا محسنی‌فر نگاشته شده و توسط انتشارات سوره مهر به چاپ رسیده با نگاهی عمیق به ابعاد مختلف شخصیتی، علمی و اجتماعی این روحانی برجسته، به بررسی جایگاه و تأثیرگذاری او در جامعه پرداخته است.

در پیشگفتار این کتاب و در توصیف حجت‌الاسلام سید محسن شفیعی آمده است: «در دورانی که دوگانه‌سازی‌های پوچ و باطل، امکان تأمل و تفکر را از ما می‌گیرند، آقا سید محسن، که دین‌داری‌اش را می‌توان در ریزترین وجوه شخصیتی و رفتارهایش جست، دوگانه «آخوند حکومتی / آخوند مردمی» را شکست و مُهر بطلان بر این دوگانه زد. حالا او رفته است و علاقه‌مندانش انگار پدری را از دست داده‌اند؛ پدری که اخوّت برایش اصلی اساسی بود و بر همان مبنا در میدان‌های مختلف جامعه، برای خدا قیام می‌کرد.»

حجت‌الاسلام والمسلمین محسن شفیعی، فراتر از یک مسئول، تکیه‌گاه فرهنگی، علمی و اجتماعی مردم خوزستان بود. خبر درگذشت او در ۲۸ اسفند ۱۴۰۰ بازتاب گسترده‌ای در میان دانشگاهیان، حوزویان، فعالان فرهنگی و نیروهای جهادی داشت و پیام رهبر معظم انقلاب، توجه‌ها را بیش از پیش به جایگاه این شخصیت برجسته جلب کرد.

رهبر معظم انقلاب درپیام تسلیت خود به مناسبت درگذشت حجت‌الاسلام والمسلمین محسن شفیعی، از او به عنوان «امید آینده» یاد کردند و فرمودند: «ایشان نقش ارزشمندی در همه عرصه‌های علمی و اجتماعی و دانشگاهی خوزستان ایفا می‌کردند و از امیدهای آینده بودند. فقدان این عالم پرتلاش و خدوم و بصیر خسارتی است که جبران آن را از خداوند متعال مسألت می‌کنم.»

مراسم رونمایی از کتاب «آقا سیدمحسن» در گلزار شهدای شهید علی هاشمی اهواز برگزار خواهد شد و فرصتی برای علاقه‌مندان به فرهنگ ایثار و شهادت است تا از نزدیک با روایت زندگی این قهرمان مردمی آشنا شوند.



منیع: خبرگزاری مهر

پاشنه آشیل کاغذ ایرانی در تولید نوشت‌افزار ایرانی


به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، بازار کاغذ در ایران طی چند سال گذشته یکی از پر التهاب‌ترین بازارها بود. نوسان قیمت در این بازار که یکی از کلیدی‌ترین مواد اولیه محصولات مختلف از جمله نوشت‌افزار به شمار می‌آید، در برهه‌ای چنان شدید بود که باید قیمت آن را مانند طلا و ارز، به صورت لحظه‌ای بررسی می‌کردیم. در چنین شرایطی، دولت وقت در تابستان 1398 تصمیم گرفت کاغذ مصرفی تولیدکنندگان نوشت‌افزار را از دایره ارز 4200 خارج کند؛ تصمیمی که تولیدکنندگان را با موقعیت جدیدی مواجه کرد؛ آن هم در تابستان که گُل کار تولیدکنندگان نوشت‌افزار به شمار می‌آید و فصل برداشت تلاش یک ساله آنها به حساب می‌آید. 

مجمع ایران‌نوشت در یک سال گذشته تلاش کرد در جهت حمایت از تولید داخل، به سمت استفاده از کاغذ ایرانی برای تولید محصولاتی مانند دفتر مشق حرکت کند؛ کاری که در وهله اول ساده به نظر می‌رسید؛ به ویژه آنکه توان تولید برخی از کارخانه‌های کشور افزایش یافته و توانسته بخشی از نیاز مصرفی در داخل را پاسخگو باشد. اما تجربه یک ساله برخی از تولیدکنندگان نوشت‌افزار چندان در این مسیر مثبت نبوده است و ادامه این همکاری با اما و اگرهایی همراه است. 

مهدی کلانتری، مدیرعامل مجمع ایران‌نوشت، در گفت‌وگو با تسنیم، با اشاره به تجربه استفاده از کاغذ ایرانی برای تولید نوشت‌افزار گفت: تولیدکنندگان امکان استفاده از کاغذ ایرانی را دارند، اما نوشت‌افزار کار ذائقه‌ای است و باید نیاز و سلیقه مصرف‌کننده را برای این امر در نظر گرفت؛ چرا که در غیر این صورت تولیدکننده از بازار رقابتی حذف خواهد شد. 

وی با اشاره به استفاده از کاغذ ایرانی در تولید کتاب‌های درسی ادامه داد: استفاده از کاغذ در تولید کتاب درسی با تولید در دفتر مشق متفاوت است؛ چرا که کتاب عمدتاً برای خواندن استفاده می‌شود، نه نوشتن. رنگ کاغذ ایرانی سفید کامل نیست، به همین دلیل در کتاب برای استفاده دانش‌آموزان بهتر است. حتی کاغذهای خارجی هم الآن به همین سیاق رنگ تولید می‌شود. 

مدیرعامل مجمع ایران نوشت اضافه کرد: استفاده کاغذ ایرانی در دفتر مشق با اما و اگرهایی همراه است؛ چون این کاغذ کمی پرز دارد و کار نوشتن را برای دانش‌آموزان سخت می‌کند؛ به ویژه دانش‌آموزانی که با مداد می‌نویسند، نمی‌توانند به صورت روان در دفتر بنویسند. از سوی دیگر، برخلاف کتاب، در دفتر تحریر بحث رنگ از جمله ملاک‌های انتخاب مصرف‌کننده است. 

به گفته کلانتری؛ در یک سال گذشته چند تولیدکننده اقدام به استفاده از کاغذ ایرانی برای تولید دفتر حرکت کردند، اما بخشی از تولیدات روی دستشان مانده است.

مشکل پرداخت، مسئله دیگری است که در بحث استفاده از کاغذ ایرانی برای تولیدکننده نوشت‌افزار ایرانی مطرح است. تولیدکنندگان عنوان می‌کننده که نحوه پرداخت کاغذ ایرانی که عمدتاً به صورت پیش‌پرداخت است، کار را برای آنها سخت می‌کند؛ در حالی که خرید کاغذ خارجی برای آنها در بازار ساده‌تر است و می‌توانند به صورت چک یا حتی قسطی پرداخت کنند. کلانتری با توجه به این موضوع، بر رقابتی کردن قیمت کاغذ ایرانی تأکید و اضافه کرد: تجربه این یک سال برخی از تولیدکنندگان نشان می‌دهد که قیمت کاغذ ایرانی با کاغذ خارجی تقریباً برابر در می‌آید. این در حالی است که قاعدتاً باید اختلاف قیمتی وجود داشته باشد که تولیدکننده به استفاده از تولید داخل رغبت پیدا کند. 

وی با بیان اینکه توسعه توان داخلی در تولید کاغذ و گسترده‌تر کردن دایره استفاده آن در کشور با مدل دولتی میسر نمی‌شود، ادامه داد: کاغذ ایرانی باید در بازار توزیع شود و تولیدکننده از بنکدار شهرش آن را تهیه کند. از سوی دیگر، بحث نقدینگی برای تولیدکنندگان از جمله موضوعات مهمی است که باید در نحوه پرداخت به آن توجه داشت. 

مسیر رسیدن به خودکفایی در تولید کاغذ در دولت سیزدهم و با حضور رئیس جمهور شهید سرعت گرفت. این توجه و تأکید که از شخص اول دولت به بدنه دولت تزریق می‌شد‌، موجب شد تولید کاغذ چاپ و تحریر در کشور از چهار هزار تن در ابتدای دولت به 80 هزار تن در عرض سه سال برسد،‌ همچنین پاسخ به نیاز کاغذ کتاب‌های درسی در کشور نیز از مسیر تولید داخلی محقق شود و از خروج 50 میلیون دلار ارز از کشور جلوگیری شود.  کلانتری با اشاره به این ظرفیت و تأکید رهبر معظم انقلاب مبنی بر حمایت از کاغذ ایرانی و تولید داخل، از ادامه گفت‌وگوها با تولیدکنندگان کاغذ در کشور خبر داد و تأکید کرد: اگر موانعی که یاد شد، بتوان رفع کرد، کاغذ ایرانی می‌تواند وارد چرخه تولید نوشت‌افزار ایرانی شود. برای رسیدن به این امر، نیازمند در نظر گرفتن نیاز مصرف‌کننده و خارج شدن از حالت دولتی کارخانه‌ها هستیم. 

به نظر می‌رسد با سرمایه‌گذاری بیشتر در این بخش از کارخانه‌های کاغذ، می‌توان دایره مصرف آنها را در کشور گسترش داد و از سوی دیگر، بخشی از بدنه تولید کشور را از نوسانات فصلی و گاه و بیگاه ارز در کشور، واکسینه کرد. چنان که پیش از این، امید نیک‌نژاد مدیرعامل کارخانه چوب و کاغذ مازندران، در گفت‌وگویی با تسنیم در پاسخ به این سؤال که آیا می‌توان کیفیت کاغذ ایرانی را در این زمینه افزایش داد، گفته بود: بله،‌ طبیعتاً اگر از خمیر بیشتری استفاده کنیم، آب‌اکسیژنه بیشتری استفاده کنیم،‌ کیفیت بهتر نیز می‌شود،‌ اما هزینه‌های تمام‌شده نیز افزایش پیدا می‌کند،‌ اکنون مشکل پرز کاغذ تا اندازه بسیاری حل شده است،‌ نمی‌گویم به صفر رسیده است، ما زمانی کاغذی را برای آموزش و پرورش می‌فرستادیم که هم سوراخ داشت، هم پرز. ما امروز می‌توانیم روی درصد روشنایی کاغذ،‌ روی درصد نخودی‌رنگ بودن کاغذ کار کنیم،‌ اما بهای تمام‌شده افزایش پیدا می‌کند،‌ امروز کاغذ ما با کاغذی که با ارز نیمایی وارد کشور شده است،‌ تفاوت قیمت دارد‌، اگر کاغذ وارداتی با ارز آزاد وارد شود،‌ قطعاً تفاوت قیمت چشمگیر‌تر هم می‌شود، آیا توان استفاده وجود دارد؟

نوشت‌افزار ایرانی در یک دهه گذشته توانسته با افزایش سهم خود از بازار و عرضه محصولات با قیمتی مناسب و مقرون به صرفه، به اولین انتخاب خانواده‌های ایرانی تبدیل شود. افزایش توان تولید نوشت‌افزار در چند سال گذشته تا جایی بوده که بخشی از بدنه تولیدکنندگان این اقلام، امروز به صادرات محصولات خود فکر می‌کنند. دفتر مشق از جمله این اقلام است که امروز قادر است میزان مصرف تمام کشور را پاسخ دهد و اگر چالش‌های تحریم و … را نداشته باشد، به صادرات نیز بیندیشد.

انتهای پیام/



منبع: خبرگزاری تسنیم

کار کردن روی بیانات رهبر انقلاب در حوزه شعر برایم چالش برانگیز بود


خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب _ جواد شیخ الاسلامی: «رسم شاعری: تدوین موضوعی بیانات آیت‌الله خامنه‌ای درباره شعر» کتابی است که توسط محمدرضا وحیدزاده، شاعر، نویسنده و پژوهشگر ادبی تدوین شده است. این کتاب در ۴۳۸ صفحه و ۱۲ سرفصل جداگانه، دیدگاه‌ها و آرای رهبر فرزانه انقلاب را درباره شعر و شاعری با دوستداران و علاقه‌مندان این عرصه به اشتراک می‌گذارد. «کلیاتی درباره شعر و شاعری»، «بایدهای شعر خوب»، «اهمیت شعر و کار ادبی تأثیرگذار»، «ارزیابی وضعیت شعر، از گذشته تا امروز»، «ارزیابی از وضعیت شعر انقلاب»، «راهکارهایی برای پیشبرد شعر انقلابی»، «شعر آئینی»، «درباره شاعران»، «خاطرات و تجربیاتی از شعر»، «شعر و شهرها و استان‌های ایران» و «درباره جریان‌ها و سبک‌ها و انواع ادبی» از جمله سرفصل‌های اصلی این کتاب است. همچنین محمدرضا سنگری و علیرضا قزوه برای این مجموعه مقدمه نوشته‌اند. وحیدزاده خود در بخش پایانی کتاب، به تبیین و تحلیل منظومه فکری مقام معظم رهبری در موضوع شعر و مقایسه آن با سایر نظریات و رویکردهای متداول در این زمینه پرداخته است.

از ویژگی‌های مهم کتاب رسم شاعری که آن را با دیگر کتاب‌ها درباره بیانات رهبری در حوزه شعر متمایز می‌کند، این است که یک شاعر آن را تدوین کرده و وحیدزاده تلاش کرده تمام منابع را برای تدوین نهایی این کتاب بررسی کند. به همین دلیل کتاب رسم شاعری کامل‌ترین کتابی است که بیانات رهبری در حوزه شعر را پوشش می‌دهد. وحیدزاده در مقدمه این کتاب به چالش‌هایی که برای انتشار این کتاب با آن مواجه شده اشاره کرده و از دردسرهایی که برای گرفتن مجوز پشت سر گذاشته سخن گفته که علاقه‌مندان می‌توانند به کتاب رجوع کنند.

به بهانه ماه مبارک رمضان و دیدار شاعران با مقام معظم رهبری، گفتگویی با رضا وحیدزاده داشته‌ایم تا درباره این کتاب و نگاه رهبری به حوزه شعر با او صحبت کنیم.

مشروح این گفتگو در ادامه می‌آید؛

* آقای وحیدزاده کتاب شما شاید کامل‌ترین کتابی است که درباره صحبت‌های مقام معظم رهبری درباره شعر کار شده است. خیلی وقت‌ها مقام معظم رهبری در دیدارهایی غیر از دیدار با شاعران نکاتی درباره شعر و شاعران می‌گویند که این نکات از چشم خیلی از نویسندگان کتاب‌ها در این حوزه دور مانده است. در صورتی که شما پژوهش کامل و دقیقی روی تمام صحبت‌های رهبری درباره شعر داشته‌اید. درباره نحوه تحقیق و تدوین این کتاب توضیح می‌دهید؟

واقعیت این است که بیان کردن این موضوع برای من کمی دشوار است، چون صراحتاً صحبت کردن در این مورد ممکن است بوی خودستایی یا تعریف از خود بدهد و این برایم خوشایند نیست. اما از طرفی اگر آن را نگویم، واقعیت را نادیده گرفته‌ام. پس شاید بهتر باشد درباره جمع‌آوری و چاپ این کتاب نکاتی را بیان کنم. کتاب‌هایی که من تا امروز نوشته‌ام زیاد بوده و حتی تعدادشان از دست خودم هم در رفته است، اما شاید حدود ۱۳ یا ۱۴ اثر باشد. از میان این آثار، سه مجموعه شعر، سه مجموعه دیگر سفرنامه و بخش عمده‌ای از آن‌ها پژوهشی در زمینه شعر، ادبیات، هنر معاصر و هنر مربوط به دوران انقلاب بوده است. اما باید بگویم هیچ‌کدام از آثارم تا امروز به اندازه این پروژه از من زمان، انرژی، توان و تمرکز نگرفته‌اند.

می‌توانم بگویم تدوین و انتشار کتاب «رسم شاعری» سخت‌ترین کاری بوده که تا امروز انجام داده‌ام؛ حتی در مقایسه با پایان‌نامه مقطع کارشناسی ارشد یا دکتری. میزان انرژی و تلاشی که این پروژه از من گرفت بی‌سابقه بود.

* یک‌بار شنیدم گفته بودید اگر دوباره این کتاب را پیشنهاد بدهند، شاید قبول نکنید.

بله. می‌توانم بگویم این سخت‌ترین کاری بوده که امروز انجام داده‌ام؛ حتی در مقایسه با پایان‌نامه مقطع کارشناسی ارشد یا دکتری. میزان انرژی و تلاشی که این پروژه از من گرفت بی‌سابقه بود. اما چرا این پروژه این‌قدر دشوار بود؟ مشقت‌هایی در مسیر وجود داشت که ابتدا اصلاً از آن‌ها آگاهی نداشتم. اگر از همان ابتدا از این چالش‌ها خبر داشتم، احتمالاً تصمیم دیگری می‌گرفتم.

* از سختی‌هایی که در این مسیر داشته‌اید، برای‌مان بگویید؟

یکی از دلایل اصلی آن، وسواسی بود که در کار خرج کردم؛ شاید بتوان گفت حتی بیش از حد. با این حال، به نظر می‌رسد این جنبه از تلاش من چندان مورد توجه قرار نگرفت. یعنی کسی عملاً به این نکته دقت نکرد که چه میزان حساسیت و دقتی در این کار به‌کار گرفته شده است. درباره بیانات مقام معظم رهبری در حوزه شعر نمونه‌ها و آثار مشابه زیادی را دیده بودم که توسط افرادی مختلف کار شده بود. از آنجا که رهبر انقلاب نه‌تنها یک شخصیت سیاسی برجسته در نیم‌قرن اخیر محسوب می‌شوند، بلکه به‌عنوان یک حکیم و فرد صاحب‌نظر در حوزه‌های گوناگون شناخته می‌شوند، طبیعتاً بیانات ایشان اهمیت و توجه ویژه‌ای دارد؛ به همین دلیل، تاکنون کارهای زیادی درباره سخنان ایشان در موضوعات مختلف سیاسی، تاریخی و فرهنگی تهیه شده است. در حوزه شعر هم کارهایی شده بود و من همه آنها را مطالعه کردم. اما آن‌چه متوجه شدم این بود که عمده این کارها بیشتر جمع‌آوری صحبت‌های مقام معظم رهبری در یک موضوع خاص بوده‌اند؛ بعضی مرتب‌تر و منظم‌تر، برخی با ویراستاری بیشتر، و در برخی دیگر حتی عین متن سخنرانی‌ها به همان شکل آورده شده است. اما رویکرد من کمی متفاوت بود.

من تمام تلاش خودم را کردم تا همه بیانات رهبری درباره شعر را پیدا کنم و مطمئن شوم چیزی از قلم نیفتاده باشد. بعد از جمع‌آوری این موارد، سعی کردم آن‌ها را به شکلی منسجم کنار هم بچینم؛ طوری که تقدم و تأخرشان به گونه‌ای باشد که انگار یک متن پیوسته و منظم را می‌خوانید.

* در رسم شاعری چه رویکردی درباره صحبت‌های رهبری داشتید؟ شما هم متن صحبت‌ها را بر اساس تقویم آوردید یا اینکه به صورت موضوعی کار کردید؟

ابتدا با نهایت وسواس تلاش کردم همه مطالب مرتبط با هر محور مشخص را جمع‌آوری کنم تا چیزی از قلم نیفتد. به‌عنوان مثال، اگر محور کار موضوعی مرتبط با «خیال در شعر» بود، به این دقت می‌کردم که رهبر انقلاب در چه مواردی به این بحث اشاره کرده‌اند. ممکن بود یک بار در سال ۱۳۷۳ هنگام دیدار با شاعران چیزی گفته باشند، بار دیگر در دیداری استانی به جنبه‌ای از این موضوع پرداخته باشند، و در جلسه‌ای دیگر توضیحات مفصل‌تری ارائه کرده باشند. تمام تلاش من بر این بود که این اطلاعات پراکنده را کنار هم قرار دهم و یک تصویر جامع و دقیق ارائه کنم. تمام تلاش خودم را کردم تا همه چیز را پیدا کنم و مطمئن شوم چیزی از قلم نیفتاده باشد. پس از جمع‌آوری این موارد، سعی کردم آن‌ها را به شکلی منسجم کنار هم بچینم؛ طوری که تقدم و تأخرشان به گونه‌ای باشد که انگار یک متن پیوسته و منظم را می‌خوانید. مثلاً فرض کنید اگر دو صفحه درباره یک موضوع مطالعه کنید، پاراگراف اول ممکن است مربوط به سال ۶۵ باشد، دو خط بعدی اشاره‌ای به تغییرات سال ۷۰ داشته باشد، پاراگراف بعدی شامل نکته‌ای از سال ۹۰ بشود و سه خط بعدی هم متعلق به سال ۸۲ باشد. نتیجه نهایی، یک بحث کاملاً یکپارچه و پیوسته خواهد بود.

* آیا جملات را تغییر داده‌اید یا خیر؟

جملات تنها از لحاظ علائم سجاوندی دست‌کاری شده‌اند. هیچ تغییری در شکل جمله‌بندی‌ها نداده‌ام. تنها کلماتی که به دلیل حفظ قرینگی معنایی باید در متن قرار می‌گرفتند و جای‌شان خالی بود، اضافه کرده‌ام تا روشن شود که این تغییر از جانب ویراستار انجام شده است. جملات حتی تحلیل خاصی نیز نشده‌اند.

کار کردن روی بیانات رهبر انقلاب در حوزه شعر برایم چالش برانگیز بود

* برای اینکه کتاب یک مجموعه کامل از صحبت‌های مقام معظم رهبری درباره شعر باشد، چه کردید؟ به خصوص صحبت‌هایی که متعلق به چند دهه پیش هستند و به خوبی ثبت و ضبط نشده‌اند.

پیدا کردن برخی از این منابع واقعاً دشوار بود. برای مثال، شما می‌دانید که هر سال جلساتی با شاعران برگزار می‌شود، اما متن برخی از صحبت‌های این جلسات موجود نیست. گاهی مواردی است که می‌دانیم در فلان سال دیداری صورت گرفته، پس قطعاً صحبت‌هایی هم بیان شده، ولی دسترسی به آن‌ها ممکن نیست. یافتن این موارد خود فرایندی طولانی و پرزحمت بود.

* این صحبت‌ها را پیدا کردید؟

بخش زیادی از آن‌ها را، بله. با مراجعه به افراد و منابع مختلف توانستم به آن‌ها دست پیدا کنم. در برخی مواقع، بخش‌هایی از این سخنرانی‌ها در سال‌های اولیه در روزنامه‌ها منتشر شده بود. اما باید بگویم پیدا کردن بسیاری از این صحبت‌ها یکی از سخت‌ترین و طاقت‌فرساترین بخش‌های کار بود. گاهی مواردی پیش می‌آمد که می‌دانستیم در یک دیدار به شعری اشاره شده است، اما هیچ متن یا فیلمی از آن وجود نداشت. مثلاً شنیده بودیم که در یکی از سخنرانی‌ها به شعری پرداخته شده، اما لازم بود آن را پیدا کنیم و همین خودش داستانی جداگانه داشت. به دست آوردن این مطالب، اضافه کردن آن‌ها به منابع موجود و بعد استفاده از آن‌ها در تدوین نهایی فرایندی بسیار طولانی و دشوار بود. بارها لازم می‌شد میان دفترها، نهادها و مجموعه‌های مختلف رفت‌وآمد کنم، با افراد مختلف صحبت کنم و از آن‌ها کمک بخواهم. در نهایت کار کردن روی این کتاب برای من بسیار چالش‌برانگیز بود.

اهمیت شعر و هنر در نگاه اهل بیت (ع) به حدی است که بسته به شرایط، نوع مواجهه‌شان شامل محبت، سخت‌گیری، حمایت یا حتی مقابله متفاوت است. دقیقاً همین نوع نگاه را می‌توان در نگرش حضرت آقا هم مشاهده کرد.

* به عنوان کسی که بیشترین بررسی و مطالعه را روی بیانات مقام معظم رهبری در حوزه شعر داشته‌اید، می‌خواهم نگاه ایشان به مقوله شعر و ادبیات را تشریح کنید. نسبت رهبری و شعر چگونه است؟

وقتی به این مسئله نگاه می‌کنم، نزدیک‌ترین رویکرد به نگاه اهل بیت (ع) را در حوزه فرهنگ و هنر، در سیره مقام معظم رهبری می‌یابم. رفتار اهل بیت (ع) در مواجهه با اهل فرهنگ و هنر کاملاً متفاوت است با رویکرد آن‌ها نسبت به گروه‌های دیگر مانند نظامیان، سیاسیون یا تاجران. برخورد معصومین با یک دولتمرد سیاسی با برخوردشان نسبت به یک دوستدار اهل بیت (ع) به طور بنیادین تفاوت دارد. همین تفاوت نگاه را می‌توان در رابطه آن‌ها با شاعران و هنرمندان مشاهده کرد. اهل بیت (ع) میان کسی که فعالیت فرهنگی و هنری دارد و فردی که صرفاً زندگی عادی یا حرفه نظامی دارد، تمایز قائل می‌شوند. اهمیت شعر و هنر در نگاه اهل بیت (ع) به حدی است که بسته به شرایط، نوع مواجهه‌شان شامل محبت، سخت‌گیری، حمایت یا حتی مقابله متفاوت است. دقیقاً همین نوع نگاه را می‌توان در نگرش حضرت آقا هم مشاهده کرد. تأکیدی که ایشان بر فرهنگ و هنر دارند و فهم دقیقی که از اقتضائات این حوزه نشان می‌دهند، بارز و برجسته است. این رویکرد نه‌تنها منحصر به‌فرد بلکه الگویی شاخص و کم‌نظیر بین رهبران سیاسی و دولت‌مردان به شمار می‌رود. در تمام این سال‌ها، کمتر دیده‌ام مدیران فرهنگی یا مسئولان حکومتی چنین نگرشی داشته باشند. چنین دیدگاهی از سوی حضرت آقا ناشی از دانش عمیق و انسجام فکری ایشان در زمینه فرهنگ و هنر است. ایشان خود یک شخصیت فرهنگی برجسته هستند که این حوزه را به خوبی می‌شناسند. علاوه بر این، ارتباط عمیق‌شان با اندیشه‌های اهل بیت (ع) باعث شده تا این نوع نگاه را به شکلی بنیادین جذب کنند و در رفتار خود بروز دهند.

**

پیش از این در قالب همین پرونده گفتگوهایی با حجت الاسلام جواد محمدزمانی و شهاب مهری داشتیم که مشروح آن در پیوند زیر قابل دسترسی و مطالعه است:

* «مطالبات رهبرانقلاب در حوزه شعر توسط مسئولین محقق نشده است»

* «شعر خانواده‌محور موجب رضایت مقام معظم رهبری است»

* «شاعران غیرانقلابی هم شوق دیدار رمضانی با رهبر انقلاب دارند»



منیع: خبرگزاری مهر

«گنجشکک و حوض آرزوها» چاپ هفتمی شد


به گزارش خبرگزاری مهر، کتاب «گنجشکک و حوض آرزوها» به قلم سمیه علی نقی پور و به همت انتشارات کتاب جمکران، با ماجرای مسابقه «گنجشک‌ها و رسیدن به مسجد مقدس جمکران»، به چاپ هفتم رسید.

این کتاب که برای سنین دبستان مناسب است، پل سبز رنگی بین بچه‌ها و امام زمانشان می‌سازد. پلی که می‌توانند از آن رد شوند و یک قدم کوچک به سمت مهدویت بردارند. تصویرگری کتاب برعهده مریم ناجی بوده و تأثیر خوبی در شکل‌گیری ارتباط بهتر با قصه داشته است. ماجرا از این قرار است که گنجشکک داستان ما بال‌های کوچکی دارد و از قرقی تیزچنگال هم می‌ترسد، برای همین همه دوستانش در باغ انار مسخره‌اش می‌کنند و در نظر همه او گنجشکک ترسو و ضعیفی است. اما یک روز از وسط یک مسابقه پرواز، مسیر زندگی گنجشکک عوض می‌شود. او تصمیم می‌گیرد جای حوض آرزوها را پیدا کند و دیگر یک گنجشک شجاع بشود. البته که مسیر سختی در پیش دارد و وقتی گنبد فیروزه‌ای مسجد جمکران را می بیند راه‌های تازه‌ای پیش پایش باز می‌شود.

در عصری که تکنولوژی با قدرت می‌تازد، کتاب‌های غیرمستقیم، می‌توانند نقش اول سناریوی تربیت فرزند باشند. کتاب «گنجشکک و حوض آرزوها» برای والدینی که می‌خواهند با روشی نرم و شیرین، بچه‌ها را با امام زمان عج گره بزنند، خبرهای خوبی دارد. قرار است بچه‌ها با گنجشکک داستان از سختی‌ها عبور کنند، شجاعت و حل مساله را یاد بگیرند و در آخر احساس قوی‌تری نسبت به امام زمانشان در دل داشته باشند.

این روزها، انتشارات کتاب جمکران با برگزاری مسابقه کتابخوانی با محوریت این کتاب، از مخاطبینش دعوت کرده است تا اندازه ۹۰ صفحه مهمان مسجد مقدس جمکران باشند و از خنکای صحن‌های مسجد، لذت ببرند. در آخر کمک هزینه سفر به مشهد مقدس و شهر کریمه اهل بیت، هم چنین جوایز ارزشمند دیگری، در انتظار آن‌هاست.

کتاب «گنجشکک و حوض آرزوها» به قلم سمیه علی نقی پور، به همت انتشارات کتاب جمکران و با ارائه داستانی جذاب در موضوع مهدویت، به چاپ هفتم رسید.



منیع: خبرگزاری مهر